Википедия:Проект:Кюнде болуула/Февраль

Хар кюнде тарихде болуула
Январь • Февраль • Март • Апрель • Май • Июнь • Июль • Август • Сентябрь • Октябрь • Ноябрь • Декабрь

1 февраль

1411 — Европаны шимал-кюнчыгъышындагъы «Уллу къазауат», Торунь мамырлыкъ бла бошалгъанды
1662 — Кёб ай баргъан Зеландия фортну къуршалаб турууну бошалыуу; Формоза айрымкан, Чжэн Чэнгунну (суратда) властыне тюшеди.
1717 — «Тилсиз сейм», поляк король II Августну властын сюзмегенлей чеклегенди.
1896 — Туринни Патчах театрында Пуччинини «Богема» операсыны дуниялыкъ премьерасы ётгенди.
1908 — Лиссабонда патчах кортежни террористле атхан сагъада король I Карлуш бла джашы ёлгендиле.
1918 — Совет Россия григориан орузламагъа кёчеди: 31-чи январдан сора 14-чю февраль болгъанды.
1942 — Норвегияны правительствосуну башчысы Видкун Квислинг болгъанды.
1978 — Роман Полански режиссёр, АБШ-дан Франциягъа джашыртын (закондан таша) кетгенди.

Тюрлендириу...

2 февраль

962 — Кюнбатыш Европада 40 джылны ичинде биринчи император болгъан Уллу Оттонну коронациясы.
1536 — Педро де Мендоса, Буэнос-Айрес шахарны тамалын салгъанды.
1904 — Санкт-Петербургда Мисир кёпюр (суратда) оюлгъанды.
1920 — РСФСР, Эстонияны эркинлигин таныгъанды.
1922 — Джеймс Джойсну «Улисс» романы энчи китаблай биринчи кере басмаланнганды.
1943 — Экинчи дуния къазауат: Сталинград сермешиуню ахырында фельдмаршал Паулюс бла бирге 91 000 немецли, джесирликге тюшгенди.
1946 — Къыбыла Сахалин бла Курил айрымканланы СССР-ге къошхан буйрукъ чыкъгъанды.
1982 — Сирияны аскерчилери, къаршчы тургъан Хама шахарны бомбалагъандыла, аны эсебинде мингле бла адам къурман болгъандыла.

Тюрлендириу...

3 февраль

1377 — Сегиз шыйыхны къазауаты: папаны аскери Чезена шахарны адамларын къыргъанды.
1488 — Бартоломеу Диашны кемелери Моссел богъазны ётюб Огъурлу Умутну бурунуна джетгендиле.
1509 — Диуну къатында хорлам португаллылагъа 450 джылгъа Индияда къалыргъа къойгъанды.
1637 — Голландияда гюлханийлени багъасыны терк тюшюую.
1830 — «Уллу къралла» (Уллу Британия, Россия, Франция) Грецияны бойсунмаулугъун таныгъандыла.
1916 — Оттавада Парламент дуппур (суратда) кюйгенди.
1958 — Бельгия, Нидерландла эм Люксембург Бенилюкс деген бирликни къурагъандыла.
1966 — «Луна-9» автомат планетала арасы станцияладан биринчи болуб Айны юсюнде къоннганды.

Тюрлендириу...

4 февраль

Уго Чавес

1703 — Эдо шахарда 47 ронинден къыркъ алтысы сеппуку этгенди.
1789 — АБШ-ны биринчи президенти болуб Джордж Вашингтон сайланнганды.
1858 — Герман Гольдшмидт, 52 Европа деген астероидни ачханды.
1859 — Константин Тишендорф, Сыйлы Екатеринаны монастырында Синай кодексни табханды.
1860 — Мароккода Тетуан шахарны испан аскер оккупация этгенди.
1861 — Американы Конфедератив Штатлары къуралгъанды.
1945 — Ливадия къалада Ялта конференция ачылгъанды.
1992 — Уго Чавес (суратда), аскер кюч бла Венесуэлада властны къолгъа алыргъа кюрешгенди.

Тюрлендириу...

5 февраль

1818 — Маршал Жан-Батист Бернадот Швеция бла Норвегияны тахына олтургъанды.
1880 — Слесарь Степан Халтурин Къыш къаланы аш юйюн атылтханды.
1918 — Клисаны къралдан айырыу бла школну клисадан айырыуну юсюнден декрет кючюн алгъанды.
1919 — Мэри Пикфорд, Дуглас Фэрбенкс, Чарли Чаплин эм Дэвид Гриффит United Artists киностудияны къурагъандыла.
1943 — Хорламны джолу блокадада тургъан Ленинградны къалгъан кърал бла байлагъанды.
1954 — Коко Шанель 15 джылны ичинде биринчи костюм коллекциясын кёргюзгенди.
1958 — Американ бомбалаучу водород бомбаны Тайби айрымканны къатында океаннга авариялы атханды.
1979 — Аятолла Хомейни (суратда) Иранны ислам кърал баямлагъанды.

Тюрлендириу...

6 февраль

1191 — Папа III Климент Тевтон орденни къуралгъанын кесини булласы бла бегитгенди.
1643 — Абель Тасман Фиджи архипелагны (суратда) ачханды.
1819 — Британ къуллукъчу Стэмфорд Раффлз Сингапур шахарны тамалын салгъанды.
1840 — Вайтанги кесаматдан сора Джангы Зеландияны бусагъатдагъы тарихи башланнганды.
1933 — Оймяконда рекордлу сууукъ температура белгили этилгенди: −67,7 °C.
1936 — Адольф Гитлер Гармиш-Партенкирхенде Олимпиада оюнланы ачханды.
1952 — Британ тахтагъа II Елизавета миннгенди.
1958 — Мюнхенде «Манчестер Юнайтед» футбол команданы футболчулары бла самолёт аугъанды.

Тюрлендириу...

7 февраль

1807 — Орус-прусс-француз къазауатны эм кёб къан тёгюлген кюню.
1845 — Вандал Уильям Ллойд, Британ музейде антик Портленд вазаны (суратда) чачханды.
1855 — Россия бла Японияны арасында биринчи дипломат келишимле.
1857 — «Мадам Бовари» романны авторундан джамагъат намысны селеке этгени ючюн терслеуню алгъандыла.
1914 — «Сабий автомобиль чабыула» деген фильмде киноэкранда биринчи кере «калак Чарли» кёрюннгенди.
1965 — АБШ-ны Аскер-тенгиз кючлери Вьетнам къазауат башланнганлы экинчи кере Шимал Вьетнамны бомбалагъандыла.
1984 — Астронавтла Роберт Стюарт бла Брюс Маккэндлесс биринчиле болуб ачыкъ космосха къоркъуусуз этиучю фалсыз чыкъгъандыла.
1998 — Японияны Нагано шахарында XVIII-чи къыш Олимпиада оюнла ачылгъындыла.

Тюрлендириу...

8 февраль

1724 — I Пётр-ну буйругъу бла Петербург илмула академия къуралгъанды (суратда).
1726 — I Екатерина, Баш джашыртын кенгешни къурагъанды.
1837 — А. С. Пушкинни Чёрная суучукъда ахыр дуэли.
1855 — Девон графствода къар юсюнде 160 км баргъан «Ибилисни ызларын» эслегендиле.
1879 — Канадалы Сэндфорд Флеминг, Джер шарны сагъат беллеге бёлюрге теджегенди.
1904 — Орус-япон къазауат: Япония, Порт-Артурну къатындагъы орус флотха чабханды.
1918 — Гюрджюде эм эски баш окъуу къуралыш ачылгъанды.
1929 — Николай Камов, кеси ойлаб чыгъаргъан аппаратха джангы сёз бла ат атагъанды — «вертолёт».

Тюрлендириу...

9 февраль

1849 — Рим шахар, бир джюзджыллыкъны ичинде экинчи кере республика баямланнганды.
1895 — Уильям Морган, Холиок шахарда волейболдан биринчи ойунну ётдюргенди.
1896 — Санкт-Петербургда Фигурала этиб учуудан дуниялыкъ чемпионат тарихде биринчи кере ачылгъанды.
1904 — «Варяг» крейсер бла «Кореец» канонер кемени япон флотилия бла сермешиую.
1920 — Парижде Шпицберген трактатха къол салыннганды.
1956 — Венада айтылгъан опера балла джангыдан башланнгандыла.
1960 — Голливудда махтауну аллеясында биринчи джулдуз (суратда), Джоан Вудвардны сыйы ючюн салыннганды.
1973 — Уллу Британия эмда Франция, ГДР бла дипломат илишкиле джарашдыргъандыла.

Тюрлендириу...

10 февраль

1258 — Хулагуну башчылыгъында монголла Багдадны алгъандыла, Аббасид халифатны тарихи тауусулгъанды.
1906 — «Дредноут» («Къоркъмаз») деген ингилиз броненосец суугъа ийилгенди.
1920 — Пуцкда Польшаны тенгиз бла байлауну церемониясы ётгенди.
1945 — 3000-ден артыкъ пассажири бла «Генерал фон Штойбен» деген немец транспорт кеме батдырылгъанды.
1962 — Американлы пилот Фрэнсис Гари Пауэрсни совет тахса билиучю Рудольф Абелге алмашдыргъандыла.
1997 — IBM Deep Blue суперкомпьютер, Гарри Каспаровну биринчи кере хорлагъанды.
2007 — Путинни Мюнхенде сёзю (суртда).
2009 — Джасалгъан спутниклени Джерни орбитасында биринчи кере бир бирине урууу.

Тюрлендириу...

11 февраль

1654 — Римге кетерге деб, швед королева Кристина (суратда) тахдан кеси кетгенди.
1889 — Японияда Мэйдзи Конституция кючюн алгъанды.
1929 — Рим соруу, Ватикан къралны къуралыуу бла тындырылгъанды.
1963 — The Beatles группа, Please Please Me деген биринчи альбомун джазгъанды.
1970 — Орбитагъа «Осуми» деген биринчи япон спутник чыгъарылгъанды.
1979 — Иран революцияны эсебиде Пехлеви династия тайдырылгъанды.
1980 — Совет киноэкранлагъа «Москва джыламукълагъа ийнанмайды» мелодрама чыкъгъанды.
1990 — Нельсон Мандела кёб джыл тутмакъда туруб чыкъгъанды.

Тюрлендириу...

12 февраль

1541 — Педро де Вальдивия (суратда) Сантьяго шахарны тамалын салгъанды.
1733 — Джеймс Оглторп, Джорджия колония бла Саванна шахарны тамалын салгъанды.
1736 — Мария Терезия, Лотарингиячы Франц бла некях этгенди.
1832 — Эквадор, Галапагос айрымканланы аннексия этгенди.
1899 — Герман империя, Испаниядан Каролин бла Мариан айрымканланы сатыб алгъанды.
1912 — Синьхай революция: ахыр къытай император Пу И, тахдан кеси кетгенди.
1924 — Джордж Гершвин, «Блюз стилде рапсодиясын» биринчи кере ойнагъанды.
1941 — Пенициллинни болушлугъу бла ауругъанны биринчи кере багъыб сау этгендиле.

Тюрлендириу...

13 февраль

1689 — Ингилизде Махтаулу революция.
1858 — Джон Хеннинг Спик, Африкада европалыла танымагъан Виктория кёлню ачханды.
1864 — Москвада, Россияда биринчи зоопарк ишлеб башлагъанды.
1934 — «Челюскин» совет пароход бузла бла басылыб, Шимал бузлауукъ океанда батханды.
1945 — Совет аскерле, Маджарны ара шахары Будапештни (суратда) азатлагъандыла.
1956 — Антарктидада биринчи совет станция — «Мирный» къуралгъанды .
1960 — Сахарада француз атом бомбаны биринчи сынауу ётгенди.
1984 — Константин Черненко, КПСС-ни Ара комитетини генерал секретары болгъанды.
1988 — Тау-Къарабах автоном областны Армениягъа къошаргъа излегенлери айтылгъан, Степанакертде биринчи митинг ётгенди.
1994 — Къазахстан бла АБШ, Демократ партнёрлукъну юсюнден Хартиягъа къол салгъандыла.

Тюрлендириу...

14 февраль

842 — Француз тилни туугъан кюню: Немецли II Людовик бла Къашха II Карл Страсбург антларын роман (эски француз) тилде этгендиле.
1918 — Совет Россия григориан орузламагъа кёчгенди (юлиан орузламагъа кёре: 1-чи февраль).
1933 — Тюз заманны айтхан биринчи телефон къуллукъ Парижде ачылгъанды.
1939 — Гамбургда, Блом & Фосс верфде «Бисмарк» деген герман линкор суугъа ийилгенди.
1943 — Экинчи дуния къазауат: Къызыл аскерни бютеулей алгъа джюрюшюню эсебинде Дондагъы Ростов бла Свердловск (Луганск область) шахарла азатланнгандыла.
1946 — АБШ-ны аскерини Баллистика тинтиулени лабороториясында керти ишлеген биринчи электрон компьютер — ENIAC (суратда) ишлеб башлагъанды.
1949 — Израилни парламенти — Кнессет биринчи кере джыйылгъады.
1956 — Москвада КПСС-ни XX-чы джыйылыуу ачылгъанды. Бу джыйылыуда Никита Хрущёв Сталинни миллет политикасыны терслигин, къазауатны заманында талай миллетни зор бла кёчюргенин ачыкълагъанды.
1961 — Менделеевни таблицасыны 103-чю элементи лоуренций ачылгъанды.
1990 — Кюн системаны чеклерине джетиб, Voyager I кюн системаны биринчи кере «тышындан» суратха алгъанды.
1992 — Россия Федерация бла Украинаны арасында дипломат илишкиле джарашдырылгъандыла.
1995 — Американ властла белгили хакер Кевин Митникни тутхандыла.
2003 — Клон этилген Долли къойчукъ 6,5 джылында ёлгенди.
2004 — Москвада Трансвааль-паркны башы оюлгъанды. 25 адам ёлгенди, 100-ден артыкъ джаралы болгъанды.

Тюрлендириу...

15 февраль

1045 — Новгородда София клиса (суратда) ишлениб башланнганды.
1763 — Пруссия бла Австрияны арасында Губертусбург мамырлыкъ.
1895 — Москвада Гнесинле юйюрню алчылыгъы бла сабийлеге деб биринчи музыка школ къуралгъанды.
1897 — Фердинанд Браун осциллографны схемасын басмагъа чыгъаргъанды.
1899 — Финляндия бийликни законларындан Россия империяныкъыла онглу болгъаныны юсюнден Император манифест чыкъгъанды. Финляндияда орусландырыу политика башланады.
1919 — Петроградда «Дон Карлос» спектакль бла джангы театр ачылгъанды, бусагъатда — Г. А. Товстоногов атлы Уллу драма театр.
1970 — IBM компания информацияны сакъларгъа дискета деген джумушакъ магнит дискни чыгъаргъанды.
1989 — СССР-ни аскери Афганистандан ахыр чыгъыб бошайды (1988 джылны 15 майында башлагъанды).

Тюрлендириу...