Футуризмни манифести (толу аты «Футуризмни тамалын бегитиу эм манифести») — XX ёмюрню аллында европалы санатда футурист агъымланы манифести, тамал салгъан документи болгъанды. 20-чы февраль 1909 джыл «Фигаро» француз газетни ал бетинде Филиппо Томазо Маринетти, тёлеулю билдириу этиб, басмалагъанды[1].
Манифест, келеджекни культун, кетген заманны да тюбю бла чачылыуун баямлагъанды. Анда теркликге тырмашыу, батырлыкъ эмда къалгъанладан башха формала махтаб берилгендиле. Къоркъакълыкъ бла пассивлик хыртха урулгъанды. Бютеу логикалы эм синтаксис байламла бла джорукъла къабыл этилмегендиле.
Манифест эки кесекден къуралгъанды: ал сёз эм онбир тамал салгъан тезисден къуралгъан программа.
Кечирек Италияда, Россияда эмда Европаны башха къралларында хар тюрлю санатдан футурист кружоклада кеслерини тюзетилген, къошулгъан неда башха джангы тезилери чыкъгъанды[2].
Оригиналны постулатлары
тюзет
|
- Биз къоркъуулукъну сюйгеннге, энергия бла батырлыкъгъа юренчекликге махтау берликбиз.
- Кишилик, ётгюрлюк эмда къаугъа бизни поэзиябызны баш халиси боллукъду.
- Бу сагъатха дери адабият сагъышха кетген тебмеулюкню, экстазны эмда джукъуну махтауун бергенди. Биз а уа агрессиялы ишлеуню, къалтыратхан джукъусузлукъну, чаришчини чабыууну, ёлюмлю секириуню, джумдурукъ бла урууну, джаякъгъа тартыуну махтауун берликбиз.
- Дунияны аламатлыгъы джангы бир ариулукъ бла — теркликни ариулугъу бла байлашханды дейбиз. Капоту от бла солугъан джыланлача, уллу быргъыла бла джасалгъан, мотору уллу чечме атхан кибик ишлеген чабыучу мешина, Самофракиячы Никаны статуясындан эсе ариуду дейбиз.
- Кесини рухуну сюнгюсюн Джерни башы бла, аны орбитасына силдеген, мешинаны рулунда олтургъан адамгъа джыр салыргъа излейбиз.
- Поэт кесин артына дери джояргъа керекди.
- Ариулукъ къуру кюрешде болургъа боллукъду. Агрессив халы болмагъан чырт бир чыгъарма шедевр болалмаз. Поэзияны, танылмагъан кючлени адамгъа бойсундурур ючюн, къутургъан чабыуулча кёрюрге керекбиз.
- Биз ёмюрлени ахыр чегинде турабыз!.. Ызыбызгъа неге къарайбыз, болмазлыкъны сырдан толу эшиклерин чачыб кирирге излей эсек? Заман бла Кенгликле тюнене ёлгендиле. Биз ёмюрлюк, хар джерге да джетген теркликни джаратханбыз себебден абсолютда джашайбыз.
- Биз дунияны джангыз гигиенасы — къазауатны, милитаризмни, патриотизмни, къутхарыучуланы, ёлюр багъасы болгъан сейирлик нюзюрлени, тиширыуланы кёрюб болмауну махтауун берликбиз.
- Биз музейлени, библиотекланы, бютеу типли окъуу къуралышланы къурутурукъбуз, биз морализмге, феминизмге, бютеу оппортунист эмда утилитар къызбайлыкъгъа къаршчы кюреширикбиз.
|
|
