Американы Бирлешген Штатлары

Американы Бирлешген Штатлары (ингил. United States of America) — Шимал Америка континентде орналгъан кърал. Тёртюнчю орунну алады Джерде территориясы бла (9 518 900 км²) эм ючюнчю орунну халкъыны саны бла (304 млн. адам). Ара шахары — Вашингтон.^[1]

ингил. United States of America

АБШ-ны байрагъы

АБШ-ны уллу мухуру


Девиз	In God We Trust («Къудайгъа ышанабыз»)
Гимн	The Star-Spangled Banner («Джулдузла себилген байракъ»)

Административ билги
Оноу формасы	Президент республика
Президент Вице-президент	Джозеф Робинетт Байден-кичи Камала Дейви Харрис
Тил(лер)и	Де-факто ингилиз тил, де-юре официал тил джокъду
Ара шахары	Вашингтон 38.883333, -77.01666738°53′ N 77°01′ W / 38.883333° N 77.016667° W ^(G) ^(O)

География билги
Уллу шахар(лар)ы	Нью-Йорк, Лос-Анджелес, Чикаго, Лас-Вегас, Майами, Даллас, Сан-Франциско, Сан-Диего, Бостон, Хьюстон, Филадельфия, Сиэтл, Детройт, Денвер, Финикс
Бютеу территориясы	9 518 900 км² (дунияда 4-чю)
Сууну юсю	6.76 %
Сагъат бёлгеси	UTC -5…-10

Тарих билги
Эркинлиги	4 июль 1776

Демография билги
Бютеу халкъы (2023)	334,914,895 адам (дунияда 3-чю)
Къалынлыгъы	31 адам/км²

Экономика билги
БИП (номинал) (2024)	$ $29.167 триллион (1-чи)
БИП (ном.) адам башына (2024)	$ $86 601 (6)
ААИ (2022)	0.927 (бек мийик) (20)
Валютасы	АБШ-ны доллары (USD,код 840)

Башха билги
ISO 3166-1 коду	US
Домен(лер)и	.us, .mil, .gov
Телефон коду	+1

Географиясы

Бирлешген штатла шималда Канада бла чеклешедиле, къыбылада — Мексика бла, дагъыда Россия бла тенгиз бла чеклери барды. Кюнбатышда Шош океан бла джууладыла эм кюнчыгъышда — Атлантика океан бла. Кърал 50 штатха эм федерал административ бёлюм (District of Columbia) Колумбиягъа бёлюнеди. АБШ-гъа талай айрымкан территориялада босунубдула. АБШ-де джашагъанлагъа америкалыла дейдиле, АБШ-ны кесине огъуна Америка деб къоядыла.

Климаты

АБШ-ны кёбюсю территориясы (АБШ-ны шимал эм орта кесеги) орта климаты бёлгеде орналады. Къыбыла кесегинде субтропиклик климатды, Гавайи, Флориданы къыбыла кесегинде эмда Техасны эм къыбыла кесеги тропик климатда турадыла. Алясканы шимал кесеги полюслукъ бёлгеге киреди, башха джанында уа субарктикалыкъ климаты барды. Калифорнияны суу джагъасы районлада джерле арасы тенгиз климаты барды.

АБШ-гъа этилген кёппенни климат схемасы.

Рельефы

АБШ-ны баш территориясында Атлантик тёбен джерледен кюнбатышгъа шималдан къыбылагъа Аппалачи тау система созулады. Аладан сора Орта тюз джерле джайыладыла (200—500 м океандан мийиклик), Уллу тюз джер плато (600—1500 м). Къралны кёбюсю кюнбатыш кесеги Кордильера тау система бла алынды.

Тарихи

Американы Бирлешген Штатлары 1776 джыл къуралгъанды, 13 британ колония бирлешиб, бойсунмазлыкъларын баямлагъанларында. Бойсунмазлыкъ ючюн къазауат 1783 джылгъа дери баргъанды, колонистлени (америкалыланы) хорламлары бла бошалгъанды. 1787 джыл АБШ-ни Конституциясы къабыл этилиннгенди, 1791 джыл а уа — хакъланы юсюнден Билль. 1860-чы джыллада шимал, индустриялы штатла бла къыбыла къул тутхан штатланы араларында 4 джыл граждан къазауат баргъанды. Шимал штатланы хорламлары себебли кърал бёлюнмегенди эмда бютёу къралда къул тутуу къурутулгъанды. Биринчи дуния къазауатдан сора Бирлешген штатла изоляционизмни къойгъандыла, тири роль ойнаб башлагъандыла дуния политикада. 1945 джыл АБШ Экинчи дуния къазауатдан биринчи атом бомбалы кърал болуб чыкъгъанды эм Совет союз бла, 1980-чи джылланы аягъына дери баргъан, глобал къаджау сюелиуге киргенди.

Бюгюнлюкде АБШ дунияда эм уллу экономикасы ($14,2 трлн), эм къарыулу сауутлу кючлери болгъан къралды. БМО-ну Къоркъуусузлукъну Кенгешини дайым члениди, Шимал Атлантика альянсны (НАТО) къурагъан къралды.

Халкъы

Политикасы

Административ бёлюннгени

Американ Бирлешген Штатлары 50 штатладан, бир федеральный округ Колумбия эмда босунулгъан территория бла къуралады.

АБШ-ны штатларыны тизмеси:

Экономикасы

Сурат галерея

Дагъыда къара

АБШ-ны административ бёлюнюую

Белгиле

↑ Атлас мира: Максимально подробная информация / Руководители проекта: А. Н. Бушнев, А. П. Притворов. — Москва: АСТ, 2017. — С. 78. — 96 с. — ISBN 978-5-17-10261-4.

Викигёзенде (Wikimedia Commons) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Американы Бирлешген Штатлары.

Бу, АБШ-ны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.

[1] Атлас мира: Максимально подробная информация / Руководители проекта: А. Н. Бушнев, А. П. Притворов. — Москва: АСТ, 2017. — С. 78. — 96 с. — ISBN 978-5-17-10261-4.

[1]