Кърал оноуну формасы

Кърал оноуну формалары
Анархия Аристократия Геронтократия Деспотизм Джамахирия Диархия Клептократия Корпоратократия Меритократия Милитократия Нетократия Ноократия Бир партиялы система Олигархия Охлократия Плутократия Теократия Технократия Тимократия Тирания

Кърал оноуну формасы кърал властны, баш кърал органланы системасыны къуралыуун белгилейди.

Кърал оноуну формасын кърал джараштырыуну формасы эмда политикак режимбла алджаштырыргъа джарамайды. Бютеу бу юч ышанла бир бирлерине къошулуб, къралны формасын ангылатадыла.

Тарихни тюрлю-тюрлю кёзюулеринде кърал оноуну формасы тюрлю-тюрлю магъананы джюрютгенди. Алайдыда, аграр джамагъатда кърал оноуну формасыны магъанасы къуру къралны башчысы къаллай мадар бла оноугъа келгениди (сайлаула бламы, огъесе осуйлукъму). Феодализмни индустриал джамагъатха кёчюую, монархланы властлары къарыуун тас эте башлагъанды, халкъ келечилик а кюч ала, кърал оноу формалада бай бола, тюрлене. Баш магъананы энди кърал тамада сайлау бламы, огъесе осуйлукъ бламы келгени тюл, кърал тамаданы, парламенти, правительствону арасында илишкиле къалай къуралгъанларыды. Аланы полномочиялары бир-бирлерине базман къалай боладыла. Къысхасы бла властланы юлешиниуу къалай къуралгъаныды.

Алай бла кърал оноун формасы:

• къралда властланы баш органларыны къалай къуралгъанын,
• аланы структурасын,
• кърал органланы аралырнда илишкилени тамалында къаллай принципле болгъанын,
• къралны баш власты бла тюз гражданланы арасында илишкиле къалай къуралгъанын,
• кърал органланы къуралыуу,гражданланы хакълары бла эркинликлерин къаллай халда баджаргъанын кёргюзеди

«политика режимни» «оноуну форамсындан» айры кёрюрге керекди. Политика режим асламысы бла социология халыды къралны, къралда властха кёчюню не халда этиуню кёргюзеди, оноуну формасы уа къралда власть органланы къалай къуралгъанларын эмда органла къалай бир-бирлерибла джарашханларын кёргюзеди.

Кърал оноуну формалары

• Монархия
  • Абсолют монархия
  • Конституцион монархия
    • Дуалист монархия
    • Парламент монархия

• Республика
  • Президент республика
  • Парламент республика
  • Къатыш республика
  • Совет республика

Дунияны картасында кърал оноуну формасы

Оноу форма бла къралла:
Кёк — президент республикала, толтуруучу властха башчылыкъ бютёлеуде президент этеди, правительствону башчысы болады
Джашил — президент республикала, алай а толтуруучу власть парламентге бир кесек бойсунады
Сары — къатыш республики (джарым-президен, парламент-президент, президент-парламент республикала) — правительство парламент бла президентни аллында джууаблыды, парламент правительствону сайлаууна къатышады
Оранж — парламент республики, парламент правительствону къурайды
Къызыл — парламентчи конституцион монархияла, парламент правительствону къурайды, монарх керти властха ие тюлдю
Лилиялы — къарыусуз парламентли, монархны керти власты болгъан конституцион монархияла
Фиолет — Абсолют монархияла
Мор — бир партиягъа конституция бла баш орун берилген республикала
Джарыкъ мор — правительствону юсюнден баш закону болмагъан къралла
Боз — башында ангыламлагъа келишмеген къралла
*Бу карта кърал оноуну форамасын де-юре кёргюзеди, де-факто алай болмазгъада болур.
*Бир-бир къралла конституциялары бла кёбпартиялы, демократ халда сайлау системалары болсада, кертиликде авторитар, къраллагъа саналадыла