Браузер
Бра́узер, веб-аулаучу неда веб-браузер (ингил. web browser, МФА: [wɛb ˈbraʊ.zə(ɹ), -zɚ]; — веб-бетлени, веб-документлени ичиндегисин, компьютер файлланы эмда аланы каталогларына къараргъа; веб-къошакъланы джюрютюрге; эмда башха нюзюрлени тындырыргъа джораланнган хайырланыу программа баджарыуду. глобал аулауда, веб-сайтлада, браузерлени излем, джаращдырыу, манипуляция ичиндегисине къарау амал бла хайырланадыла. Бусагъатдагъы тюрлю-тюрлю браузерле файлланы кеслерини, кёб тюрлю графика форматланы (gif, jpeg, png, svg), аудио- и видеоформатланы (mp3, mpeg), текст форматланы (pdf, djvu) эмда башха файлланы туурадан ачаладыла.
Хар къралны браузер байланнган кеси серверлери барды.
Джаратыучуланы арасында конкуренция, информация технологияланы айныуларыны терклешгени ючюн, браузерлени фукнционаллары таймаздан кенгергенлей турады. Тюрлю-тюрлю чыгъарыучуланы браузерлери, айры технология джолла бла этилселе да, бусагъатдагъы браузерлени кёбюсю халкъла арасы стандартланы эмда билгилени джарашдырыуда эм кёргюзюуюнде W3C тыйыншлы кёрген шартлагъа келишедиле. Стандартизация, браузер къаллай технология мадарла бла этилсе да, ахыр хайырланыучугъа тынгылы эсебле берирге болушады. 1990-чы джыллада глобал аулауда къуру текст информацияны къарау адыры болгъан браузер, энди информация къайнакъла бла адамны арасында билгилени джарашдыргъан эмда интерфейсни баджаргъан комплексли хайырланнган программа баджарыу болгъанды. Арт джыллада браузер джаратыучуладан кёбле, браузерни хайырланыучу интерфейсини сенсор экранлы аппарат девайслада хайырланыуда таблыгъын джарашдырыргъа уллу эс бёледиле.
Браузерле кёбюсюне, тёлеусюз джайыладыла. Хайырланыучугъа браузер айры (автоном) къошакъ неда комплексли программа баджарыуну ичинде теджелирге болады. Сёз ючюн, Internet Explorer эмда Microsoft Edge браузерле Microsoft Windows операция системаны ичинде бериледиле; Mozilla Firefox — айры неда Linux дистрибутивни ичинде (сёз ючюн, Ubuntu); Safari — Mac OS X операция системаны ичинде; Google Chrome, Opera и эмда башха браузерле — кеслери башына эмда тюрлю-тюрлю операция системала ючюн вариантлал бла бериледиле.
Айныу тарихи
тюзетБиринчи веб-браузерни 1990-чы джылда сэр Тим Бернерс-Ли болдурады. Аны аты WorldWideWeb болгъанды, кечирек атын Nexus этедиле[1]. Алай а графикалыкъ интерфейси болгъан биринчи джайылагъан браузер NCSA Mosaic болгъанды. Бу биринчи веб-браузерлени тамал кодлары ачыкъ болгъанды, эмда башха браузерлени бир къаууму (Netscape Navigator эм Internet Explorer) аны кеслерине тамалгъа алгъандыла. Бу браузерни кесини джетишмегенликлерин болагъанды, алай а аланы барысы да Netscape Navigator браузерде тюзетилгендиле (Netscape компанияны кёб ишчиси NCSA къуллукъчулары болгъандыла эмда Mosaic джаратыугъа къошулгъандыла). Netscape Netscape Navigator браузерни тюрлю-тюрлю операцион системалагъа чыгъаргъанды (UNIX, Windows, Mac OS) эмда эсленирча джетишимлеге джетгенди, аланы ичинде коммерциялыкъ джетишимге да. Аны кёрбю Microsoft кесине энчи браузер Internet Explorer чыгъарыргъа оноу этгенди.
Браузерлени арасында эришиу «браузерлени къазауаты» атны алгъанды.
Биринчи къазауат 1995-чи джылдан 2001-чи джылгъа дери баргъанды эмда Netscape Navigator эмда Internet Explorer арасында сауданы юлешиу ючюн кюреш болгъанды. 1995-чи джылны башына Netscape Navigator сауданы 80% алыб, теблеучю кёбчюлюкню къолунда тутханды. Internet Explorer юлюшю 5% аз болгъанды. Бу "сермешиуледе" Internet Explorer уллу хорламны алады, 2001-чи джылгъа сауданы 96% аныкъы болгъанды. Бу джетишимни баш чурумларыны бири Microsoft компанияны политикасы болгъанды, ол Internet Explorer браузерни кеслерини компьютерлерине тёлеусюз къошакъ этиб салгъанды. Netscape кибик болмай, Microsoft чыгъаргъанлай IE локализация версия этгенди.
1995-чи джылда Microsoft Windows 95 операция системаны чыгъарады, анда салыннган браузер болмайды. Internet Explorer 1 тёлеулю пакет Microsoft Plus! ичинде болады. Талай замандан Windows 95 джангыртыуунда (OSR2) Internet Explorer 3 ичинде салыныб болады. Аны юсюне Microsoft кесини браузерине стандартлагъа келишмеген HTML тил кенгериуле къошады, ол Microsoft хорламлы болгъан Браузерлени къазауатыны башланыуу болады.
Сауданы тас этгени ючюн Netscape хайырлары тюшедиле, эмда AOL сатыб алады, Netscape браузерни тамал коду MPL эркин лицензия бла чыгъарылады. «Mozilla» аллында Netscape компанияны браузерини аты болады эмда Mosaic killer сёзлени къысхартыуу болгъанды. Алай а бу кодну хайырландырмазгъа оноу алынады, аны орнуна Netscape 6 джангыдан Gecko къымлдатыучу джазылады, аллындан да ол бютеу стандартланы толусу бла хайырландырылгъан болады, аны тамалында Mozilla Suite комплектге кирген браузер, почта эмда IRC-клиент эм веб-бетлени редактору чыгъарылады.
Кечирек Mozilla Foundation браузерни ортакъ пакетден айры айнытыргъа эмда чыгъарыргъа оноу этеди, алай бла Mozilla Firefox пакет джаратылады, ол IE эмда башха браузерледе болмагъан кёб амал береди, эмда акъыртын акъыртын айтхылы болады[2].
Internet Explorer сауданы монополизация этиууню башха эсеблери да болгъанды — Microsoft браузерни айтынытыуун тохтатханны орнунда этеди, 4-чюден 6-чы версиягъа дери тюрленмейди, стандартлагъа башха браузерледен эсе аман дагъан бергенди; акъыртын эмда табсыз болгъанды. Быллай болум Microsoft джангыдан браузер бла кюреширге оноу алдырады, джетинчи версия бир къауум тюрлениуле бла чыгъады — салгъычла къошуладыла, стандартланы дагъаны маджаллашдырылады, терклиги ёсдюрлюледи эмда табыракъ интерфейс салынады.
2009-чу джылны 19-чу мартында Microsoft 8-чи версияда Internet Explorer чыгъарады[3], 2011-чи джылны 14-чю мартында 9-чу версиялы Internet Explorer чыгъарылады. Компания, эресей саудада Яндекс, Mail.ru, Рамблер компанияла бла бирге тири киргизиуню бардырады.
2004-чю джылда экинчи браузер къазауат башланады эмда Opera бла Mozilla Foundation IE монополия бла кюреш бла башланады. Аны эсебинде Internet Explorer къарыусузлашады, Google Chrome уа 2017-чи джылны аягъына саудада юлюшю 60% чакълы болады. Google Chrome джетишими мобил телефонланы юлюшюню ёсюую эмда Microsoft компанияны терк модернизациягъа хазырлыкъсыз болгъаны себебли болгъанды.
1995-чи джылда Opera браузер чыгъады. АллындаOpera шартлы-тёлеусюз ПБ болуб джайылгъанды (shareware), ол себебден дунияны кёб къралында бек айтхылы болмагъанды, алгъыннгы СССР-ни къралларында бек белгили болады. Алай а 2005-чи джылда Opera да тёлеусюз болады.
Internet Explorer 8 браузерде Microsoft биринчи браузерлеге къымылдаучулагъа къаллай версияланы хайырландырыргъа керек HTML-комментарийлени киргизирге керек болгъанын теджегенди (DOCTYPE башлыкъ аз хайырландырылгъаны себебли къоратылыргъа керек болгъады), алай бу оноу, стандартланы хайырланыуну белгилеую бегитилмегени себебли, стандартла джанлыланы ачыуландырады. Кечирек IE8 тынгылау бла «келишиу режимни» (quirks mode) тюл, «стандартла режимни» (standarts mode) хайырланныгъын, келишген комментарийге тюбелсе уа ал версияны имитациясыны режими хайырландырыллыгъы баямланнганды.
2008 джылда Google компания кесини Google Chrome браузерин чыгъарады, ол эркин Chromium проектни тамалында этилгенди. Chrome браузерни талай джангылыгъы болгъанды, сёзл ючюн, бузулууну изоляциясы, «инкогнито» режим, э. а. к.Windows XP, Windows Vista, Windows 7, Linux, BSD эмда Mac OS X ючюн версияла чыгъадыла.
2009 джылны башында Microsoft Gazelle аты бла джангы браузер джаратыр мураты болгъанын баямлагъанды. Джангы браузер, кёб хайырланыучу операция системаладача, къайнакъланы юлешиу принципледе этиллиги билдирилгенди, ол Microsoft билдиргеннге кёре къоркъуусузлугъун ёсдюрлюкдю[4].
2012-чи джылда Яндекс Яндекс.Браузерни чыгъарады.
2015-чи джылда Microsoft Microsoft Edge браузерни танытады.
2019-чу джылда Opera Software геймерлеге биринчи браузер — Opera GX чыгъарады.
Джайылыууну географиясы
тюзет
Эресейде 2009-чу джылны январындан башлаб ол джылны сентябрына дери биринчи орунну Opera алады (36-40 %), андан сора терк тюшюу башланады, декабрны башында Opera бир талай заманнга алчылыгъын орнуна салады, алай а артдан Firefox аны озады. Андан бери Opera конкурентине кесин талай процентге хорлатханлай барады[5]. Похожие данные по России показал и LiveInternet.ru.[6]. Opera Украинада, Азербайджанда, Гюрджюде, Къазахстанда, Юзбекистанда да биринчи орунну алады, БКъБ-ни башха къралларында да алчы орунладады.
Mozilla Firefox Индонезияда (80 % чакълы), Германияда (джарымдан аслам), Кюнчыгъыш Европаны къралларында эмда Африканы, Къыбыла-Кюнчыгъыш Азияны къралларында бек джыйылыбды.
Къыбыла Кореяда 2007-чи—2008-чи джыллада хайырланыучуланы 99% Microsoft Windows ОС-де Internet Explorer хайырланнгандыла, бютеу банк эмда правительство сайтла закон бла ActiveX хайырланыуун излегени себебли [7][8] (в июне 2010 года это было отменено[9]). Къытайда Internet Explorer юлюшю 90% джетеди, аны тышында къралда Maxthon браузер да джайылыбды.
Chrome 2010-чу джылда Тунис бла Албанияда биринчи оруннга чыгъады; 2011-чи джылны мартында Филиппинлебла Эрменде; апрелде Черногорияда, Доминикан республикада эмда Уругвайда; майда Чилиде, Молдовада эмда Ямайкада; июндаПакистан бла Малайзияда; июлда Аргентинада, Венесуэлада, Колумбияда эмда Мавританияда[10]; 2012-чи джылны башында Эресейде биринчи болады, 2012-чи джылны 20-чы майында дунияда эм джайылгъан браузер болады (къайнагъы: StatCounter, Alexa.com э.б.)
Саудада юлюшлери
тюзетStatCounter билгиле
тюзет| Browser | StatCounter[11]
Январь 2024 |
NetMarketShare[12] Январь 2024 |
Wikimedia[13] Октябрь 2021 |
|---|---|---|---|
| Chrome | 64,41 % | 74,21 % | 52,5 % |
| Safari | 18,82 % | 3,26 % | 23,9 % |
| Edge | 5,36% | 13,71 % | 3,0 % |
| Firefox | 3,3 % | 4,83 % | 4,4 % |
| Samsung Internet | 2,55 % | 0,07 % | 2,2 % |
| Opera | 2,55 % | 0,78 % | 1,0 % |
| Другие | 3,01 % | 3,14 % | 13,0 % |
| StatCounter билгиле[14] | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Internet Explorer | Mozilla Firefox | Google Chrome | Safari | Opera | Microsoft Edge | |||
| 2017 джыл | ||||||||
| июль | ▼ 8,11 | ▼ 12,35 | ▼ 59,25 | ▼ 10,60 | ▲ 2,12 | ▲ 3,60 | ||
| II квартал | ▼ 8,26 | ▼ 12,78 | ▼ 59,27 | ▼ 10,61 | ▲ 2,01 | ▲ 3,45 | ||
| I квартал | ▲ 8,88 | ▼ 13,36 | ▼ 58,41 | ▲ 10,87 | ▼ 1,65 | ▲ 3,31 | ||
| 2016 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▼ 8,86 | ▼ 13,41 | ▲ 58,94 | ▲ 10,38 | ▲ 1,86 | ▲ 2,94 | ||
| ІІІ квартал | ▼ 9,80 | ▼ 13,85 | ▲ 58,46 | ▲ 9,66 | ▼ 1,76 | ▲ 2,81 | ||
| II квартал | ▼ 11,43 | ▼ 14,31 | ▲ 57,18 | ▲ 9,60 | ▼ 1,81 | ▲ 2,54 | ||
| I квартал | ▼ 13,54 | ▼ 14,53 | ▲ 55,27 | ▼ 9,46 | ▲ 1,96 | ▲ 1,99 | ||
| 2015 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▼ 15,35 | ▼ 14,86 | ▲ 53,77 | ▲ 9,47 | ▲ 1,92 | ▲ 1,47 | ||
| III квартал | ▼ 16,31 | ▼ 15,72 | ▲ 52,54 | ▼ 9,42 | ▲ 1,81 | ▲ 0,96 | ||
| II квартал | ▼ 18,36 | ▼ 16,44 | ▲ 49,58 | ▲ 10,40 | ▲ 1,65 | |||
| I квартал | ▼ 18,74 | ▲ 16,82 | ▲ 48,68 | ▼ 10,30 | ▲ 1,62 | |||
| 2014 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▼ 20,34 | ▼ 16,73 | ▲ 47,29 | ▼ 10,66 | ▼ 1,39 | |||
| III квартал | ▼ 20,72 | ▼ 17,48 | ▲ 46,70 | ▲ 10,87 | ▲ 1,42 | |||
| II квартал | ▼ 21,06 | ▼ 18,44 | ▲ 45,43 | ▲ 10,03 | ▲ 1,37 | |||
| I квартал | ▼ 22,68 | ▲ 18,95 | ▲ 43,73 | ▲ 9,77 | ▲ 1,34 | |||
| 2013 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▲ 26,61 | ▼ 18,39 | ▼ 42,01 | ▲ 8,71 | ▲ 1,23 | |||
| III квартал | ▼ 26,25 | ▼ 19,21 | ▲ 42,21 | ▲ 8,56 | ▲ 1,14 | |||
| II квартал | ▼ 27,69 | ▼ 19,94 | ▲ 41,02 | ▼ 8,11 | ▼ 1,02 | |||
| I квартал | ▼ 29,95 | ▼ 21,21 | ▲ 37,23 | ▲ 8,46 | ▼ 1,19 | |||
| 2012 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▼ 31,37 | ▼ 22,20 | ▲ 35,62 | ▲ 7,85 | ▼ 1,43 | |||
| III квартал | ▼ 32,53 | ▼ 22,99 | ▲ 33,87 | ▲ 7,40 | ▼ 1,66 | |||
| II квартал | ▼ 32,84 | ▲ 25,00 | ▲ 32,13 | ▲ 7,07 | ▼ 1,75 | |||
| I квартал | ▼ 36,02 | ▼ 24,88 | ▲ 29,69 | ▲ 6,70 | ▲ 1,92 | |||
| 2011 джыл | ||||||||
| IV Квартал | ▼ 39,84 | ▼ 25,65 | ▲ 25,95 | ▲ 5,98 | ▲ 1,87 | |||
| III Квартал | ▼ 42,00 | ▼ 27,42 | ▲ 22,96 | ▲ 5,31 | ▼ 1,68 | |||
| II Квартал | ▼ 44,00 | ▼ 29,11 | ▲ 19,42 | ▼ 5,04 | ▼ 1,83 | |||
| I Квартал | ▼ 45,51 | ▼ 30,34 | ▲ 16,55 | ▲ 5,06 | ▼ 1,99 | |||
| 2010 джыл | ||||||||
| IV Квартал | ▼ 48,1 | ▼ 31,06 | ▲ 13,54 | ▲ 4,69 | ▲ 2,03 | |||
| III Квартал | ▼ 51,35 | ▼ 31,08 | ▲ 10,7 | ▲ 4,24 | ▲ 1,94 | |||
| II квартал | ▼ 52,96 | ▼ 31,51 | ▲ 8,64 | ▲ 4,15 | ▼ 1,89 | |||
| I квартал | ▼ 54,67 | ▼ 31,53 | ▲ 6,79 | ▲ 4,03 | ▼ 1,98 | |||
| 2009 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▼ 56,73 | ▲ 32,00 | ▲ 4,78 | ▲ 3,54 | ▼ 1,99 | |||
| III квартал | ▼ 59,03 | ▲ 31,05 | ▲ 3,37 | ▲ 3,19 | ▼ 2,65 | |||
| II квартал | ▼ 61,12 | ▲ 29,57 | ▲ 2,45 | ▲ 2,78 | ▲ 3,19 | |||
| I квартал | ▼ 64,04 | ▲ 28,16 | ▲ 1,55 | ▲ 2,63 | ▲ 2,94 | |||
| 2008 джыл | ||||||||
| IV квартал | ▼ 67,90 | ▼ 25,32 | ▲ 1,07 | ▼ 2,56 | ▲ 2,85 | |||
| III квартал | 67,99 | 25,94 | 0,51 | 3,05 | 2,33 | |||
| Internet Explorer | Mozilla Firefox | Google Chrome | Safari | Opera | Microsoft Edge | |||
Net Applications билгиле
тюзет| Net Applications билгиле[15] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Internet Explorer | Mozilla Firefox | Google Chrome | Safari | Opera | Opera Mini | Netscape Navigator | Microsoft Edge | Прочие[16] | |
| 2017 джыл | |||||||||
| Июль | ▼11.40 | ▲8.55 | ▲58.43 | ▼13.07 | ▲3.90 | ▼4.65 | |||
| II Квартал | ▼11.78 | ▲7.98 | ▲57.44 | ▼13.47 | ▲3.76 | ▼5.57 | |||
| I Квартал | ▼12.23 | ▼7.59 | ▲56.15 | ▲14.46 | ▼3.62 | ▼6.06 | |||
| 2016 джыл | |||||||||
| IV Квартал | ▼14.54 | ▲8.47 | ▲55.19 | ▲11.95 | ▲3.73 | ▲6.32 | |||
| III Квартал | ▼17.70 | ▲6.36 | ▲54.08 | ▼10.94 | ▼1.36 | ▼3.61 | ▲5.95 | ||
| II Квартал | ▼23.37 | ▼5.91 | ▲49.91 | ▼10.95 | ▼1.63 | ▲3.98 | ▼4.25 | ||
| I Квартал | ▼28.00 | ▼7.59 | ▲40.79 | ▲12.92 | ▲1.66 | ▲3.17 | ▲5.87 | ||
| 2013 джыл | |||||||||
| III Квартал | ▲57.34 | ▼18.59 | ▲16.57 | ▲5.59 | ▼1.50 | ▼0.41 | |||
| II Квартал | ▲55.98 | ▼20.03 | ▼16.42 | ▲5.46 | ▼1.69 | ▼0.42 | |||
| I Квартал | ▲55.60 | ▲20.09 | ▼16.73 | ▲5.32 | ▲1.77 | ▼0.49 | |||
| 2012 джыл | |||||||||
| IV Квартал | ▲54.55 | ▼20.08 | ▼17.94 | ▲5.26 | ▲1.67 | ▼0.50 | |||
| III Квартал | ▼53.72 | ▲20.10 | ▼18.96 | ▬4.72 | ▬1.60 | ▲0.52 | |||
| II Квартал | ▲54.05 | ▼19.99 | ▲19.17 | ▼4.72 | ▼1.60 | ▬0.47 | |||
| I Квартал | ▲53.21 | ▲20.78 | ▲18.80 | ▼5.07 | ▲1.67 | ▼0.47 | |||
| 2011 джыл | |||||||||
| IV Квартал | ▼52.38 | ▼22.16 | ▲18.30 | ▲5.13 | ▼1.59 | ▲0.44 | |||
| III Квартал | ▼55.22 | ▼22.62 | ▲15.35 | ▲4.76 | ▼1.68 | ▲0.37 | |||
| II квартал | ▼57.22 | ▼22.83 | ▲13.19 | ▲4.42 | ▼2.03 | ▲1.25 | ▲0.91 | ▬0.14 | |
| I квартал | ▲58.64 | ▲23.05 | ▲11.55 | ▼4.20 | ▲2.24 | ▲1.06 | ▼0.68 | ▼0.18 | |
| 2010 джыл | |||||||||
| IV Квартал | ▼57.11 | ▼22.83 | ▲9.98 | ▲5.87 | ▼2.23 | ▲0.98 | ▲0.75 | ▼0.20 | |
| III Квартал | ▼59.65 | ▼22.96 | ▲7.98 | ▲5.27 | ▲2.39 | ▲0.97 | ▼0.52 | ▲0.27 | |
| II квартал | ▼60.32 | ▼23.81 | ▲7.24 | ▲4.85 | ▼2.27 | ▼0.66 | ▲0.56 | ▬0.26 | |
| I квартал | ▼60.65 | ▼24.52 | ▲6.13 | ▲4.65 | ▼2.37 | ▲0.78 | ▲0.47 | ▼0.26 | |
| 2009 джыл | |||||||||
| IV квартал | ▼62.69 | ▲24.61 | ▲4.63 | ▲4.46 | ▲2.40 | ▲0.53 | ▼0.32 | ▲0.17 | |
| III квартал | ▼66.80 | ▲23.06 | ▲3.17 | ▲4.13 | ▲2.07 | ▲0.3 | ▼0.50 | ▼0.03 | |
| II квартал | ▼68.06 | ▲23.00 | ▲2.13 | ▲3.67 | ▼2.05 | ▲0.25 | ▲0.68 | ▲0.09 | |
| I квартал | ▼69.13 | ▲22.67 | ▲1.56 | ▲3.58 | ▲2.18 | ▼0.23 | ▲0.51 | ▲0.08 | |
| 2008 джыл | |||||||||
| IV квартал | ▼71.99 | ▲20.78 | ▲1.16 | ▲3.11 | ▲2.15 | ▲0.24 | ▼0.41 | ▼0.07 | |
| III квартал | ▼74.93 | ▲19.07 | ▲0.37 | ▬2.73 | ▲2.06 | ▲0.23 | ▼0.43 | ▼0.10 | |
| II квартал | ▼76.24 | ▲18.16 | чыгъарылмайды | ▲2.73 | ▲1.97 | ▲0.20 | ▲0.48 | ▬0.12 | |
| I квартал | ▼77.83 | ▲16.86 | чыгъарылмайды | ▲2.65 | ▲1.84 | ▲0.17 | ▼0.41 | ▼0.12 | |
| 2007 джыл | |||||||||
| IV квартал | 79.16 | 15.84 | не выпускается | 2.39 | 1.78 | 0.12 | 0.50 | 0.13 | |
| Internet Explorer | Mozilla Firefox | Google Chrome | Safari | Opera | Opera Mini | Netscape Navigator | Microsoft Edge | Башхала | |
Дагъыда къарагъыз
тюзет- Браузерни кенгериулери
- User Agent
- Офлайн-браузер
- Acid3 — браузерни веб-стандартланы дагъан болгъанына тест
- Белги
- Бар
- Браузер къымылдатыучу
- Браузерлени къазауаты
Белгиле
тюзет- ↑ Tim Berners-Lee: WorldWideWeb, the first Web client (ингил.).
- ↑ Microsoft для прессы Архивная копия от 11 октябрь 2010 на Wayback Machine Пресс-релиз Microsoft об Internet Explorer 8(орус.)
- ↑ The Multi-Principal OS Construction of the Gazelle Web Browser. Microsoft Research (2009-02-19). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (22 август 2011). Тинтилгенди: 5 апрель 2009.
- ↑ Российская статистика браузеров. StatCounter.com (2011-05-12). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (28 январь 2011). Тинтилгенди: 1 май 2011.
- ↑ Статистика использования браузеров (орус.). LiveInternet.ru — Сайты рунета (2010-01-06). Тинтилгенди: 24 февраль 2010.
- ↑ Gen Kanai. 98.7% Internet Explorer in South Korea (ингил.). Mozilla in Asia (2008-09-29). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (22 август 2011). Тинтилгенди: 29 сентябрь 2008.
- ↑ Danny Kim. I’m sorry but Google Chrome doesn’t mean jack in Korea (ингил.) (2008-09-03). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (8 сентябрь 2008). Тинтилгенди: 29 сентябрь 2008.
- ↑ South Korea drops IE forcing law. Electronista (2010-07-01). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (22 август 2011). Тинтилгенди: 12 январь 2011.
- ↑ Браузерлени статистикасы (ингил.). StatCounter.com (2011-03-31). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (28 январь 2011). Тинтилгенди: 31 март 2011.
- ↑ Browser Market Share Worldwide (ингил.).
- ↑ Browser market share (ингил.).
- ↑ Dashiki: Simple Request Breakdowns.
- ↑ Озгъан айгъа StatCounter статистика. StatCounter (2016-02-01). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (21 декабрь 2015). Тинтилгенди: 1 февраль 2016.
- ↑ Статистика Net Applications за прошедший месяц. Net Applications (2011-02-01). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (11 август 2011). Тинтилгенди: 1 февраль 2011.
- ↑ Konqueror, Microsoft Pocket Internet Explorer , Danger Hiptop, Playstation, NetFront, WebTV, Blazer, Obigo, BlackBerry, Lotus Notes, iCab, ANT Galio
Джибериуле
тюзет- Open Directory Project сайтда Браузерле(орус.)
- Статистика использования браузеров в Рунете Архивная копия от 1 февраль 2016 на Wayback Machine(орус.)
- Статистика StatCounter (ингил.)
- StatCounter джылгъа Европада статистикасы (ингил.)