Тарих

Тарих — гуманитар билимни бир сферасы. Тарих адамны алгъын, бурун не ишлегенин, халын, болумун, къаллай социал байламлары эм организациясы болгъанын д. а. к. затланы тинтеди. Бурун заманланы юсюнден билим кёбюсюне джазма эскертмеледен хайырланылады. Илмуну ол бёлюмю бла кюрешген алимлеге — тарихчиле делинеди.

Педагогике энциклопедике мутерыште тыгай палемдымаш школ тунемме предметын историйжым рашемдымаш пуалтеш: историй – тиде тунемме предмет, тудын содержанийже историй шинчымаш негызым ыштат.

Тӱҥ шонымаш историйым шымлымаш-социал-тӱвыра койышым, кӱкшӧ идеян, калыкле-культур поянлыкым шкевуя ончен куштымо, гуманистике идеал ваштареш кучедалше калыкле уш-акыл дене раш ончыкталтшаш. Теорий шотышто тиде определенийым тичмаш да пеш чеҥгесымаш улеш, но тудым ончыкыжым школ тунемме дисциплине (тунемме дисциплине) гаяк пашазе-влаклан шотлаш лиеш.

Историйым ныл кугу жаплан шеледат: Ожнысо тӱнян историйже, Кокла курым-влакын историйже, У саман историй, У жапын историйже.

Россий педагогике энциклопедийыште тунемме предметын историйжым утларак тичмашын рашемдалтеш. Историй школышто тунемме предмет семын рашемден палемдалтеш, тудын содержанийже историй шинчымашын, моштымашыже да моштымаш шотышто тунемалтше рашемдалтеш, тудым тӱрлӧ илыш ситуацийыш кучылташ йӧным пуышо да тунемше-влак семын рашемден палемдат.

Классике кун педагогикыште тунемме предметын историйжым умылымашке тунемме предметын категорий ден принциплаште акцентироватла, тугай категорийлаште да принциплаште могайыштым рашемден палемдат, могайышт тунемше-влакын содержанийыштым да йӧныштым рашемден палемдат. Кораҥде тиде шинчаончалтыш шотышто школысо историй образований шкенжым шке да чонгӧргӧ арулык (шергакан) - влакым пурта. Кызытсе школлан куснышо этапыште тудын вияҥмыж шотышто кызытсе школлан ик эн кӱлешан.

Тунемме предметын кызытсе умылымашыже айдемын тӱҥтуныктыш явленийын кузе ышталтмыжым рашемдаш, тудым кӱлеш семын шотлен луктмашке шукта.

Школысо историй образованийым рашемдыме годым ме тыгай иерархий радамыш негызлалтынна: образований историй образований системыже школысо тунемме предмет (тунемме дисциплине)историй тунемме курс гаяк.

Историй

Термин исторографий икмыняр значений уло. Икымше гана, тиде историй кузе возымо нерген шанче историй йӧным мыняр чын кучылтмо да историй шинчымаш вияҥеш. Кокымшо радамыште шогышо историй паша-влак, чӱчкыдынак тӱшка чумыр гыч ойырен налме историй паша-влакынат икгайлыкышт але моло йӧн дене ончыктат (мутлан, 1960-шо ийласе кокла курымла нерген историй). Кумшо, терминыште историй историй шинчаончалтышым шымлаш, раш пале историк-влакым шотыш налыт (историй сочиненийым ыштыме, нунын темыштым ойырен налме амал терга, событийым, авторлан да тудын аудиторийжым ыштыме амал тергалтеш, доказательствым да моло историк-влакым кучылтмо практике). Профессионал историк-влак тыгак айдеме илышын историйже але аудиторийже-влаклан конкуренцийым эртарыше тыгай ойлымашын чын улмыжым лончылат.

Белгиле

Бу, тарихни юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.