Википедия:Сиз билемисиз?/Архив
Бу бет «Сиз билемисиз?» деген рубриканы архивиди.
Архив айлагъа кёре
тюзет1 август 2010 — 8 январь 2011
тюзет
- Ногъай миллетни аты XIII ёмюрде Алтын Ордада белгили аскер башчы Ногъайдан келеди.
- Кюнню кёзюу бла тюрленнген халы Джерни кюнлюк эмда джыллыкъ айланыуу бла байламлыды.
- Тегей тилде биринчи газет 1906 джылда чыкъгъанды.
- Эволюцияны теорияларын бирлешдирген бир нохта барды — барысы да, бусагъатда джашагъан джашау формала, алгъаракъ джашагъан башха джашау формаладан къуралгъандыла деген оюмду.
- Къара тешикни джарыкъны терклиги бла къымылдагъан объектле огъунакъ къоюб кетелмейдиле.
- Кюн системада мингле бла «гитче планетала» бардыла.
- Булутланы асламысы тропосферада турадыла.
- Къударлыла сёлешген тил тегей тилни ирон диалектини эм эски формасына саналады.
13 июнь 2010 — 1 июль 2010
тюзет
- XX ёмюрде къарачай-малкъар тил ючюн бир-бири ызындан юч тюрлю алфавит хайырланнганды.
- Еврону джалгъан чыгъарыудан джакъларыны бири — банкнотадагъы номериди.
- Кесини атын «иена» — «эн» деген сёзден алгъанды (японча — «тёгерек»).
- Людвиг ван Бетховен дуния культурада симфония деген музыка жанрны эм айтылгъан устасыды.
- Уллу француз революцияны эсеби бла Европаны тарихинде экинчи конституция къабыл этилгенди.
- Мэйдзи реставрация Японияда оноуну имераторгъа къайтаргъанды дегенликге, кертиликде алай болмагъанды.
- Къытайны ахыр монархиялыкъ династиясын маньчжурла къурагъандыла.
4 апрель 2010 — 13 июнь 2010
тюзет
- Бир долларлыкъ купюраны башха джанында АБШ-ни Уллу мухуру суратланыбды. Бу уллу мухурну суратына айырылыб эс бёлюнеди: къушну къалкъанында 13 сыз, олива бутакъ 13 таякъчыгъы бла, эмда къолунда 13 садакъ, къушну башында булутда 13 джулдуз, башы кесик пирамидада 13 атлаууч (аллындан АБШ-ге 13 штат киргенди), рим цифра MDCCLXXYI — 1776 санны тутады (АБШ-ни Бойсунмазлыгъыны Декларациясы баямланнган джыл), башы кесилиб, «Хар нени да кёрюучю кёз» салыннган пирамида бек эртдеги дин белгиди, латин джазыула «Е pluribus unum» («Бирлик кёблюкдеди»), «Annuit Coeptis» («Бизни ишлерибизни къабыл этеди») эмда «Novus Ordo Seclorum» («Джангы ёмюрню джоругъу») — Вергилийни «Энеидасындан» цитаталадыла эмда «американ эраны» келгенин белгилейдиле. Бир-бирле бу бютеу элементлени масонлукъ бла байларгъа кюрешселе да, алай тюлдю.
- Британия — Бразилияны муниципалитетиди.
- Совет-фин къазауатны заманында финле, артдан дуниягъа белгили болгъан, «Молотовну коктейлин» къурагъандыла.
- Температураны ёлчем бирим — Кельвин, британ физик Уильям Томсонну аты бла аталгъанды, аннга уа Кельвин атны король лорд статус бла бергенди, толу аты Айрширден Ларгсчы лорд Кельвин болгъанды, тамалында уа ол ишлеген университетни джери бла саркъгъан Кельвин суу болгъанды.
1 ноябрь 2009 — 4 апрель 2010
тюзет
- ЮНЕСКО-ну экспертлери 1953 джыл «кърал тил» бла «официал тилни» бирин биринден айырырмасындан файда кёргендиле.
- Словакияны джерине словянла IV ёмюрде джерлешгендиле.
- Буруннгу грекле алгъа Европаны (суратда) энчи материкге санагъандыла, Азиядан Эгей бла Къара тенгизле айыргъан.
- Бюгюн дунияны къралларыны асламысы республикаладыла. Бир-бирле республикаланы арт кёзюуню кърал оноу формасы эмда демократияны синоними болгъанына ийнансалада, кертиси алай тюлдю.
- Эм сейири — Уллу Британияда баш закон джокъду, не конституция джазылмагъанды. Халкъ бла правительствону арасындагъы илишкилени бирем бирем чыгъарылгъан законла тюзетедиле.
- Аллында парламент власт бла (монарх бла) джамагъатны ортасында джумушакълатыучу, амортизатор функцияны тындыргъанды. Джамагъатны властда келечилигини формасы болуб тургъанды.
- Украина къуру Европада орналгъан къралланы ичинде биринчи орун алады джерини уллулугъу бла.