Цин династия (маньчжур. дайцин гурун къыт. 清朝, пиньинь Qīng Cháo, палл. Цин чао) — Къытайны ахыр монархиялыкъ династиясыды. 1616 джыл маньчжур Айсин Гёро тукъумдан, бусагъатдагъы шимал-кюнчыгъыш Къытайда (ол заманлада Маньчжурияда) къуралгъанды. 30 джылны ичине бу династия бютеу Къытай бла Орта Азияны уллу юлюшюн къолгъа алгъанды.

Уллу Цин империя
大清國


16441912
Цинни байрагъы

Азияны 1890 джылда политика картасы, Цин империя арасындады
Ара шахары Шэньян (1636–1644)
Пекин (1644–1912)
Тил(лер)и Манчжур тил, къытай тил
Халкъы 383.100.000 адам (1820)
Кърал оноууну формасы Монархия

Аллында династия «Кеч Цзинь» (金 — «алтын») атны джюрютгенди, кечирек аты «Циннге» (清 — «кирсиз») ауушдурулгъанды. Оноу Цинни къолунда болгъан заманда Къытайгъа Синьцзян бла Тибетда къошуладыла. XVIII-чи ёмюрню башында Цинни правительствосу къралны оноууну джюрютюу системасын джарашдырады, эффектив халгъа келтиреди, ол себебли ол заманда адам санны кёб болуу Къытайда эм мийик дараджада болгъанды. Цин династия къралны джабыкъ тутаргъа кюрешгенди, ахырында бу политика XIX-чу ёмюрде Къытайны Апиян къазауатладан сора зор бла дуниягъа ачадыла, кърал джарым колония халгъа келеди.

Алай а аны ызындан Кюнбатыш къралла бла иш бирлиги, династияны Тайпинлени къозгъалыуларыны заманында къурутулуудан къутхарады, къралда аз-аз модернизация башланады, алай бла династия 20-чы джыллагъа дери аумай тургъанды, аны бла бирге, бу династияны Кюнбатышха ачылыуун огъурамагъан къытайлыланы ичинде миллетчи — манчжурлагъа къаршчы тауушла кючлене башлайдыла.

Синьхай революцияны эсебинде 1911 джыл Цин династия тюшюрюледи, аны орнуна Къытай Республика баямланады.

Литература

тюзет
  • Cotterell, Arthur. (2007). The Imperial Capitals of China - An Inside View of the Celestial Empire. London: Pimlico. ISBN 978-1-84595-009-5. 
  • Elliot, Mark C. The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China. Stanford: Stanford University Press, 2001
  • Paludan, Ann. (1998). Chronicle of the China Emperors. London: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05090-2. 
  • Spence, Jonathan. The Search for Modern China. New York: W W Norton & Company, 1990
  • Spence, Jonathan. God's Chinese Son: The Taiping Heavenly Kingdom of Hong Xiuquan. New York: W W Norton & Company, 1997
  • Struve Lynn A. (1968). Voices from the Ming-Qing Cataclysm: China in Tigers' Jaws. Yale: Yale University Press. ISBN 0-300-07553-7, 9780300075533. 
  • Бичурин Н.Я. Статистическое описание Китайской империи. М., 2002. (1-е изд. 1842).
  • Бичурин Н.Я. Китай в гражданском и нравственном состоянии. М., 2002. (1-е изд. 1848).
  • Непомнин О.Е. История Китая: Эпоха Цин. XVII – начало XX века. М.: Восточная литература, 2005. ISBN 5-02-018400-4
  • Пан Т.А. Маньчжурские письменные памятники по истории и культуре империи Цин XVII-XVIII вв.СПБ., 2006.-228 с. ISBN 5-85803-309-1

Джибериуле

тюзет
   Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Цин династия.