Цизальпин республика
Цизальпин (Цизальпальп) республика (ит. Repubblica Cisalpina) — Биринчи Француз республиканы эгеч республикасыды, 1797-чи джылда французлагъа къаршчы коалицияланы урушларыны заманында Шимал Италияда Транспадан республика бла Циспадан республика бирлешдириб къуралгъанды. Францияда II Наполеонну империясы баямланнгандан сора республика да (1802 джылда Итальян республикагъа атын ауушдургъанды) 1805 джылда монархия режимге кёчеди, королу да Наполеон болады.
| Цизальпин республика ит. Repubblica Cisalpina Францияны эгеч республикасы | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 Цизальпин республика (джашил боялгъан), 1797-чи джылда | |||||||||
| Ара шахары | Милан | ||||||||
| Валютасы | милан скудо | ||||||||
| Джер ёлчеми | 43 000 км² | ||||||||
| Халкъы | 2 000 000 адам (1800) | ||||||||
| Кърал оноууну формасы | директория, 1801 башлаб - президент республика | ||||||||
| Тарихи | |||||||||
| - Леобене мамырлыкъ | 18 апрель 1797 | ||||||||
| - Къуралыу | 29 июнь 1797 | ||||||||
| - Биринчи конституцияны алыу | 8 июль 1797 | ||||||||
| - Кампо-Формио мамырлыкъ | 17 октябрь 1797 | ||||||||
| - Кърал властны тёнгеретиу эмда экинчи конституцияны алыу | 31 август 1798 | ||||||||
| - Адде сууда сермешиу | 27 апрель 1799 | ||||||||
| - Битва при Маренго | 2 июнь 1800 | ||||||||
| - Итальян республиканы баямлау | 26 январь 1802 | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Биринчи республика (1797—1799)
тюзет
Биринчи Цизальпин республиканыв 1797-чи джылны джайында генерал Наполеон Бонапарт Циспадан эмда Транспадан республикаланы бирлешдириб къурайды [lower-alpha 1]. Аны Австрия, Кампо-Формио мамырлыкъны тамалында таныйды; аны къурамына Ломбардия, Модена, Масса эм Каррара эмда Папа къралдан сыйырылгъан Болонья, Феррара эм Романья, дагъыда Парма герцоглукъну бир кесеги, 1797-чи джылны къачына швейцар кантон Граубюнденни да кесеги киргендиле. Республиканы территориясы — 43 000 км², джашагъанланы саны — 3,5 млн адам болгъанды. Конституцияны 1796-чы джылны декабрында Реджиода баргъан конгресс Бонопартны кючлю басымы бла джарашдыргъандыла. Ара шахары Милан болгъанды; анда француз юлгю бла къуралгъан, 5 кошулгъандан къуралгъан директория, 80 къошулгъандан тамадаланы кенгеши, эмда 160 къошулгъандан къуралгъан уллу кенгеш олтургъанды. Биринчи директорланы Бонопарт кеси белгилегенди. Цизальпин республика Франция бла бирликчи эмда сатыу-алыу кесемат бла байламлы болгъанды, эмда бар болгъан заманыны асламысында француз аскерлени оккупациясы тюбюнде къалгъанды.
Экинчи республика (1801—1802)
тюзет1799-чу джылда оруслула бла австриячыланы хорламлары Цизальпин республиканы джокъну орнунда этгенди, алай а Бонопартны Маренгода хорламындан сора джангыдан къуралгъанды эмда 1801-чи джылда Лионда конгресде джарашдырылгъан джангы конституциясын алгъанды (закон чыгъарыучу кенгеш 50 къошулгъандан, толтуруучу -9, республиканы кенгешини башында президент). Австрия Люневиль мамырлыкъны тамалында энтда бир кере Цизальпин республиканы таныйды. 1802-чи январда Цизальпин республика атын Итальян республикагъа тюрлендиреди; Бонапарт президенти болуб сайланады, вице-президент болуб Франческо Мельци салынады.
Наполеонну монархиясын къурулуу
тюзет1805-чи джылда республиканы делегациясы Наполеоннга тачны бередиле, Наполеон да алады (1805-чи джылны апрелинде Миланда Италияны королу болуб тачланады). Алай бла Цизальпинская республика 1814-чю джылгъа дери бар болгъан Италия короллукъ болады.
Белгиле
тюзет- Комментарийле
- Къайнакъла
- ↑ Робертс, 2023, с. 166
Литература
тюзет- Цизальпинская республика // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Вестник Европы. 1802 год. Конституция Цизальпинской республики.
- Эндрю Робертс. Наполеон. Биография = Andrew Roberts. Napoleon: A Life. — М.: Альпина нон-фикшн, 2023. — 944 б. — ISBN 978-5-00139-965-0.