Итальян республика (1802—1805)
Итальян республика (ит. Repubblica Italiana) — Италияны шималында къысха заманны болгъан (1802—1805 джылла) кърал къуралыш; Биринчи Француз республиканы къаранчха къралы.
| Итальян республика ит. Repubblica Italiana Францияны эгеч республикасы | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 1803-чю джылда Шимал Италия | |||||||||
| Ара шахары | Милан | ||||||||
| Тил(лер)и | итальянча | ||||||||
| Дини | католицизм | ||||||||
| Кърал оноууну формасы | президент республика | ||||||||
| - 1802–1805 | Наполеон Бонапарт | ||||||||
| - 1802–1805 | Франческо Мельци д’Эриль | ||||||||
| Тарихи | |||||||||
| - Люневиль мамырлыкъ | 9 февраль 1801 | ||||||||
| - Лионда Миллет Тюбешиуле | 26 январь 1802 | ||||||||
| - Монархияны баямлау | 17 март 1805 | ||||||||
.svg)
.svg)
1802-чи джылны 26-чы январында Лионда Наполеон Бонопартны Цизальпин республиканы келечилери бла тюбешиуюнде баямланнганды. Джангы къуралгъан кърал, Цизальпин республиканы атын тюрлендирген формасы болгъанды, эмда бютеулей аны чеклеринде болгъанды. Правительство джангы конституцияны алгъанды, аннга кёре къралны аты «Итальян Республика» болады, эмда Франциягъа политикалыкъ бойсунууну да джангы конституциягъа къошады.
Республиканы джер ёлчеми 42 500 квадрат километр чакълы бир болгъанды, адам саны уа 3,24 миллионнга джетгенди. Ара шахары Милан сайланнганды. Республиканы экономикасы эл мюлк бла малчылыкъда тамалланнганды, аны тышында ууакъ санагъатла да ишлегендиле, сёз ючюн, дарий этиу. Президентни 10 джыллыкъ болджалгъа сайлаучуланы коллегиясы сайлагъанды, тууура халкъ сайлаула болмагъандыла, президентни кенг эркинликлери болгъанды, аны къолунда бютеу толтуруучу власть эмда закон чыгъарыучу инициатива болгъанды, министрлени салыу, тыш политика бла аскерге оноу этиу. Президент болуб Наполеон сайланнганды, вице-президент Франческо Мельци болгъанды. Мельци Наполеонну политикасындан айры политика бардырыргъа кюрешгенди, ол себебден монархия баямланнгандан сора къуллугъцундан алыннганды.
Правительство, француз реформалагъа ушаш талай реформа бардыргъанды: Миллет гвардияны, Миллет жандармерияны, финанс полицияны къургъанды, метрлик ёлчем системаны киргизгенди, бирикген миллет валюта киргизирге хазырланнганды (алай а киргизалмагъанды). 1802-чи джылны 13-чю майыны бегими бла къралны герби да къабыл этилгенди, ол джылны 10-чу июнунда Сан-Марино Республика бла Шохлукъ эмда сатыу алыууну юсюнден кесаматха къол салыннганды, 1803-чю джылны 16-чы сентябрында Сыйлы Тахт бла конкордатха[fr] къол салыннганды.
1805-чи джылда Бонопарт Францияны императору болады, Итальян республика да монархия болады, Наполеон да президент чын орнуна королу болады, Евгений Богарне уа вице-короллукъ орунну алады.