Иллирия провинцияла
| Иллирия провинцияла фр. Provinces illyriennes, хорв. Ilirske pokrajine, словен. Ilirske province, ит. Province Illiriche Франция аннексия этген территория | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 Иллирия провинцияла 1813-чю джылда | |||||||||
| Ара шахары | Лайбах (бусагъатдагъы Любляна) | ||||||||
| Тил(лер)и | Француз тил (официал), словен, итальян ; 1825-чи джылдан башлаб хорват, итальян эмда немец тилле | ||||||||
| Тарихи | |||||||||
| - Шёнбрун мамырлыкъ | 14 октябрь 1809 | ||||||||
| - Австрияны чабыуу | август 1813 -декабрь 1814 | ||||||||
| - Вена конгресс эмда Австрия империягъа официал къошулуу | 9 июнь 1815 | ||||||||
.svg){kind=small}
Иллирия провинцияла (фр. Provinces illyriennes, хорв. Ilirske pokrajine, словен. Ilirske province, ит. Province Illiriche) — Францияны кючлеб аннексия этген автоном бёлгесиди (1809—1813), къурамында Далмация, Каринтия, Истрия эмда Крайна болгъанды. Провинцияланы Наполеон Австрия империядан Шёнбург мамырлыкъны шартлары бла сыйырылгъан Адриатика джагъада къурагъанды. Провинцияланы башында маршал Мармон болгъанды, артдаракъ аны орнуна Жюно бла Фуше келгендиле. Вена конгресс Иллирия провинцияланы Габсбурглагъа къайтарыргъа бегим алгъанды, ала ол джерледе Иллирия короллукъ эмда Далмация короллукъ къурагъандыла.
Тарих
тюзетАвстрияны тенгизден кесер муратлы болуб I Наполеон Шёнбруннда декрет декрет чыгъарды: «Виллах бёлге, Крайна, алгъыннгы австриячы Истрия, Фиуме эмда Триест, Litorale ат бла белгили болгъан джерле, Кроацияны бир кесеги эмда бизге Саваны онг джагъасында берилген бютеу джер, Далмация, айрымканлары бла бирге мындан ары Иллирия провинцияла деб айтыллыкъдыла». Алай бла провинцияланы къурамына Крайна, кюнбатыш Каринтия, Гориция, Истрия, Далмация эмда Рагуза киргенди.
1811-чи джылны 15-чи апрелинде экинчи декрет бу «француз-итальян къралланы славян къабыргъасыны» оноу джюрютюу шекелин кескин белгилегенди. Провинцияла (3200 лье² эмда 2 500 000 адам) Франциядан айры болургъа эмда оноуун француз генерал-губернатор, финанс генерал-интендант, юстицияны ишлеринден комиссар эмда юч провинция интендантла джюрютюрге керек болгъандыла.
Бютеу область 6 граждан (Каринтия неда Виллах бёлге, Крайна, Истрия, граждан Хорватия, Далмация эмда Рагуза) эмда аскер провинциягъа юлешиннгенди (6 кроат чекчик полкланы округлары, Croatia militaire ат джюрютгендиле). Тургъан шахары Лайбах болгъан генерал-губернатор болуб белгили маршал Мармон, Рагузачы герцог салынады.
Иллирияда кёб турмасала да, тенгиз сатыу-алыуну ингилизлиле блокада этселе да, французла къралны культурасына кёб игиз зат этгендиле, иги джолла салгъандыла, башха джамагъат къуралышла къургъандыла, артыкъсыз да бек Долмацияда белгили болгъандыл. Къуру Croatia militaire бёлгеледе эски законла къалгъандыла, къалгъан провинциялада Наполеонну кодекси киргизилгенди. Долмацияны интенданты (proveditore), генерал Дежан тургъан джуртну кёб билгилери бла, артыкъсыз да этимологиясыны юсюнден тамаша халда суратлаууну чыгъаргъанды (Париж, 1825).
1813-чю джылны коалициясы Иллирия провинцияланы къурутханды. Ол джылны къачында И. Гиллерни башчылыгъында австриячы аскерле алайсыз да азайгъан француз аскерлени къыстаб, провинцияланы кючлейдиле. Вена конгресс Австрияны Иллирияны иеси этиб бегитеди, эмда 1816-чы джылны 3-чю августунда алгъыннгы француз провинцияла (Далмация бла Рагузаны тышында, эмда Каринтияны Клагенфурт округу къошулуб, Чивидаске бла Градиски округланы Италиягъа къошуб) австриячы тачны джерлерини къурамына Иллирия короллукъ болуб киреди. Кёб бармаса да энчи къраллыкъ сынамы югослав халкъланы миллет ангыларын бегитгенди эмда иллиризмни джашнаууна джол ачханды[1].
Белгиле
тюзетЛитература
тюзет- Ловягин А. М. Иллирия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.