Аболиционизм

Аболициони́зм (ингил. abolitionism, от лат. abolitio, «къуртуу, ызына алыу») — къул тутууну къурутуу ючюн эмда къуллагъа эркинлик бериу ючюн джамагъат джюрюш болгъанды.

Къулла бла кемени суратлагъан плакат

XVIII ёмюрде къул тутуугъа къаршчы ингилиз квакерле чыкъгъандыла, ол джюзджыллыкъны ахырына уа къул тутууну терслеу Европада Джарыкълау джюрюшню бир кесеги болгъанды. Ол заманда аболиционистле деб, политика партияланы ишлерине къатышмай, ачыкъ ауаз бла эм басма бла къул тутууну къурутургъа болушлукъ этерге кюрешген филантроплагъа айтхандыла. XIX ёмюрню аллына Европада къралланы кёбюсюню правительстволары къул тутууну ызына алыныргъа керегин къабыл кёргендиле.

1807—1808 джыллада АБШ бла британ колониялагъа африкан къулланы келтириу джасакъланнганды. 1833 джылгъа Британ империяда къул тутуу бютеулей джасакъланнганды. Аны бла бирге Вест-Индияны британ кесегинде да джасакъланнганды, аны экономикасы уа ёмюрле бла къул ишге таяныб тургъанды. Алай а АБШ-да къул тутуу къуру 1865 джылда джасакъланнганды.

1948 джылда Адамны хакъларыны тамал декларациясында къул тутууну законнга къаршчы болгъаны бегитилгенди. Бусагъат заманда къул тутуу халкъла арасы хакъгъа кёре джасакъланыбды.

Къул тутууну ызына алгъан ахыр кърал Мавритания болгъанды, анда къул тутууну президентни буйругъу бла 1981 джылда ызына алгъандыла.

Джибериуле

• Аболиционизм // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1906—1913.

Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Аболиционизм.