Меир, Голда
Го́лда Ме́ир (ивр. גולדה מאיר), баш иеси бла тукъуму — Меерсон (ивр. מאירסון), къыз тукъуму Мабович (ивр. מבוביץ׳, 3 май 1898, Киев, Россия империя — 8 декабрь 1978, Иерусалим, Израиль) — израилчи политик эмда кърал къуллукъчуду, Израилни 5-чи премьер министри, Израилни ич ишлерини, Израилни тыш ишлерини, Израилни урунуу эм социал баджарыууну министри болуб тургъанды.
| Голда Меир | |
 | |
| Туугъан аты | Голда Мабович |
|---|---|
| Туугъаны | 3.5.1898 Киев шахар, Россия империя |
| Ёлгени | 8.12.1978 Иерусалим, Израиль |
| Гражданлыгъы | Израиль |
| Миллетлиги | Чууутлу |
| Джашагъан джери | Израиль |
| Баш иш(лер)и | Израилни премьер-министри |
| Окъууу | педагогика колледж |
| Сабий(лер)и | Менахем, Сара |
Ал джыллары
тюзет
Голда Меир Россия империяныКиев шахарында джарлы чууут юйдегиде туугъанды, юйюрлеринде сегиз сабий болгъанды, аладан бешиси (тёрт джашчыкъ бла бир къызчыкъ) сабийликлеринде ёлгендиле, сау къалгъан Голда бла аны эки эгечи, тамада эгечи Шейна (1889-1972) бла эм кичи эгечи Клара (биринчи аты Ципка). Атасы Мойше-Ицхок Мабович агъач уста болуб ишлегенди, анасы уа Блюма Мабович дигиза болгъанды.[1] 20-чы ёмюрню башы Россия империяда чууут погромла бла белгиленнгенди, ол себебден Эресейде бир чууутлу да кесин къоркъуусуз сезерге амалы болмагъанды, артыкъсыз да бек чууутлула азлыкъ болгъан джерледе. Ол себебден, 1903 джылда Мабовичле Пинскге, Голданы къарт атасы бла къарт анасыны юйюне къайтадыла.[2]
Ол джыл огъунакъ Моисей Мабович АБШ-гъа иш излеб кетеди. Юч джылдан, 1906 джылда Голда эгечлери эм анасы бла аталырыны ызындан Бирлешген Штатлагъа кёчедиле. Ала къралны шималында Висконсин штатны Милуоки шахарында орналадыла. Голда тёртюнчю классда окъугъан заманда тенги Регина Гамбургер (Regina Hamburger) бла «Джаш эгечлени американ джамагъатын» къурайдыла, ала китабла керекли сохталагъа ачха джыяр нюзюр бла къурайдыла. Гитче Голдачыкъны сёзлери джыйылгъан адамланы сейирсиндиреди, джыйылгъан ачха керек китбалагъа джетеди. Джерли газет Джаш эгечлени джамагъатыны башчысыны сураты бла чыгъады — бу Голданы газетде биринчи картыды.[1]
Денверде джашауу
тюзет1912 джылда Голда Меир ал башланнган школну бошайды, ол джыл огъуна окъууун андан арысын Денверде барырыргъа оноу этеди. Алай а юйдегиде билетге огъунакъ ачха болмагъанды, сора Меир джангы эмигрантлагъа ингилиз тилни устазы болуб джарашады, джалы сагъатха 10 цент болгъанды. [1] Атасы-анасы джасакълагъаннга къарамай, онтёрт джыллыкъ Голда Денверге кетеди. Денверде Голданы тамада эгечи Шейна, аны баш иеси Шамай Корнгольд эмда аланы къызлары Юдифь джашагъандыла. Ол заманда къралда эмигрант чууутлулагъа деб биринчи больница Денверде болгъанды, аны пациентлерини бир къаууму Корнгольдланы юйдегиси бла шох болгъанды, эмда алада къонакъда болуучу болгъандыла.[3] Аланы ичинде сионистле да тюбегендиле, ол заманда Голданы къарамларына сионизмни идеялары да уллу аууурлукъ салгъандыла. Денверде Голда кесини баш иесин Морриса Меерсоннга тюбейди. Автобиографиясында Меир былай джазады:
|
Мени къарамларымда, Денверде кече даулашыула уллу орун алгъандыла. Алай а мени Денверде болуууму башха эсеблери да болгъандыла. Шейнагъа келген джаш адамланы ичиниде эм тынгылауукъланы бири шош эмда огъурлу Моррис Меерсон болгъанды .[3] | 
|
Голданы тамада эгечи Шейна анасы орнуна болгъанды, эмда Голданы алкъын гитчечикге санаб къаты болгъанды. Бир кере уллу дауур болуб, Голда Шейнаны юйюнден кетеди. Ательеде ишге джарашыб гитче хаух отоучукъгъа кёчеди. Джыл кетиб, Голданы атасы аннга мектуб джазады: «Анангы джашауу сеннге багъалаы эсе, юйюнге мычымай къайтыргъа керексе». Меир Милуокиге къайтыргъа керек болады.
Сионист иши
тюзет
1914 джылда Голда Меир атасыны юйюне къайтады, юйдегиде джашау джарашады, атасы дайым иш табады, Онунчу орамда джангы фатаргъа кёчедиле.[3] Ол джыл огъунакъ Голда орта школгъа кириб, 1916 джылда бошайды.[2] 1916 джылда Голда Меир Милуокини норма школуна киреди (ол заманда аты «устазлыкъ колледж» болгъанды) 17 джылы толуб Меир «Поалей Ционнга» киреди (солчу сионистлени организациясы). 1917 джылны 24-чю декабрында Морис Меерсон бла юйленеди.
Палестинагъа кёчюу
тюзетОл заманда Османлы империяны кесеге болгъан Палестинагъа Голда эри бла 1921 джылда кёчеди. Меир тукъумну уа 1956 джылда кърал къуллукъда болгъан заманында Давид Бен-Гурионну излеми бла алгъанды.
Израиль къуралгъынчы
тюзет1921—1924 джыллада Изреель ёзенде, Мерхавия кибуцда ишлегенди. Баш иеси Моррисни саулугъу бла проблемала башланадыла. Ауур климат, безгек ауруу, аман ашам, сабанда bikte - аннга бу асыры ауур тиеди, эри ючюн Голда кибуцну къояргъа разы болады. 1924 джылны артында Моррис Иерусалимде бухгалтер болуб джарашады, алай а джалы аман болгъанды. Эки отоулу гитче юйчюк табадыла, электркъууат болмагъанды, ол себебли ашарыкъларын да бауда примусда хазырларгъа керек боладыла. Аланы тюнгюч уланлары, Менахем 1924 джылны 23-чю ноябрында тууады, эки джылдан къызы Сара тууады. Юйге тёлер ючюн, Голда эски джуууб ачха этерге кюрешгенди. Джамагъат ишге къатышыргъа талпыуу 1928 джылда чыгъыш табады, Урунуучуланы федерациясыны тиширыу бёлмесине тамада болады. Кнессетге 1949 джылда сайланырыны аллы бла тюрлю-тюрлю кърал къуллукълада ишлегенди.
Политика карьерасы
тюзет1948 джылны 14-чю майында Голда Меир Израилни бойсунмазлыгъыны декларациясына къол салгъан эки тиширыудан бири болгъанды, бютеулей да декларациягъа 38 адам къол салгъанды, аланы ичинде эки тиширыу Голда Меир бла Рахель Коэн-Каган. Сама Меир, эсгеиулеринде былай джазады
|
|
Израиль кърал! Мени кёзлерим джыламукъдан толдула, къолларым къалтырайдыла. Биз джетишимли болдукъ. Биз чууут къралны кертилик этдик, - Голда Мабович-Меерсон бу кюннге дери джашады. Не болса да, къаллай багъа тёлесек да, биз Чууут Джуртубузну джангыдан къурдукъ. Узун сюргюн бошалды |
|
Экинчи кюн Израилге Мисирни, Сирияны, Ливанны, Иорданияны эмда Иракны бирлешген аскерлери чабадыла, алай бла Израилни бойсунмазлыгъы ючюн къазауат.
Москвада посол
тюзет
Азатлыкъ ючюн къазауатны башланыуу бла джаш къралгъа сауут керек болады. Израилни де-юре таныгъан биринчи кърал СССР болгъанды, эм кёб сауут сатхан да ол болгъанды.
1948 джылда Г. Меир (Меерсон) СССР-де Израилни посолу болады, 3-чю сентябрда Москвагъа келеди. Бу орунда ол 1949 джылгъа дери тургъанды.
Г. Меир орусча сёлеше билмегенди. Кремлде раутда В. М. Молотовну юй бийчеси, Полина Жемчужина, аннга идишде сёлешгенд: «Мен чууутлуну къызыма!» (идиш Ich bin a yiddishe Tochter!)[4]. Г. Меирни Москвада посол болгъан кёзюуде Чууут Антифашист комитет, «Эйникайт» газет, «Дер Эмес» басма джабыладыла. Чууут культураны белгили къуллукъчулары тутуладыла, китаблары библиотекаладан къоратыладыла.
Урунууну министри
тюзетУрунууну министри 1949-1958 джыллада.
Тыш ишлени министри
тюзетТыш ишлени министри 1958-1966 джыллада.
Премьер-министр
тюзетГолда Меир Израилни премьер-министри, Леви Эшколну ёлюмюнден сора болады.
Ёлюмю
тюзет1978 джыл Иерусалимде ёлгенди, Герцлни тауунда басдырылгъанды. Нью-Йоркда эсгертме салыннганды.
Белгиле
тюзет- ↑ 1,0 1,1 1,2 ЛЮБОВЬ ГОЛДЫ МЕИР
- ↑ 2,0 2,1 Golda Meir: An Outline of a Unique Life (ингил.). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (22 август 2011). Тинтилгенди: 25 март 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Голда Меир. Моя жизнь.
- ↑ Donald Rayfield «Stalin and his hangmen: the tyrant and those who killed for him» 2005 Random House, стр. 439
Джибериуле
тюзет- Голда Меир Кнессетни сайтыда
- Веб-Голда Меирни эсине сайт (орус.). The Golda Meir Memorial Association. Голда Меирни эсде ёмюрлеге къалдырыу ассоцияация. Ал къайнакъдан архивация этилгенди (10 февраль 2013). Тинтилгенди: 4 февраль 2013.
- Къысха чууут энциклопедиядан статья — Меир Голда