Баш кюн
Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Баш кюн (магъаналары).Баш кюн — ыйых кюн бла гюрге кюнню арасында ыйыкъны кюнюдю.
Этимологиясы
тюзет
Къарачай-малкъар тилде баш кюннге, ыйыкъны биринчи («баш») кюню болгъаны ючюн, алай аталгъанды.
Тюрк тилде баш кюннге pazartesi дейдиле, муну магъанасы уа «ыйых кюнден сора кюндю» (pazar — «ыйых кюн», pazartesi — «пазарны артысы»).
Алай а эрмен (Երկուշաբթի — йеркушабти́), гюрджю (ორშაბათი — орша́бати) эм таджик (душанбе) тилледе баш кюнню аты «шабат кюнден сора эки (кюн)» деб кёчюрюледи.
Буруннгу римлиле баш кюнню Айгъа атагъандыла (фр. lundi).
Ингилизча Monday («баш кюн») ат 1000 джылдан 1200 джылгъа дери буруннгу ингилиз тилден къуралгъанды, туура магъанасы уа — «айны кюню». Бу кюнню ингилиз аты башха герман тилледегилеге джууукъду, аланы ичинде эскифризча mōnadeig, ортатёбеннемецча эм ортаголландча mānendach (бусагъатдагъы голландча Maandag), эскимийикнемецча mānetag (бусагъатдагъы нем. Mon(d)tag), эм буруннгуисландча: mánadagr (шведча эм нюнорскча: måndag, исландча: mánudagur, датча эм букмолча: mandag)[1].
Индияны адет тиллерини кёбюсюнде «баш кюнню» белгилеген сёз санскритча Sōmavāra[2] сёзден къуралгъанды. Сома — индуизмде Айны тейрисини башха бир атыды. Индияны бир-бир тиллеринде баш кюннге Chandravāra да дейдиле: Chandra санскритча «Айды». Таиландда бу кюннге «Ван Джан» дейдиле, магъанасы уа — «ай тейриси Чандраны кюню».
Япон (げつようび — getsuyobi) эм корей (월요일 — wol-yoil) тилле баш кюнню атын къытай тилден (月曜日 — yuèyàorì) алгъандыла, къытайча сёзню магъанасы уа — «айны кюню».
Баш кюнню орузламада оруну
тюзетISO 8601 стандартха кёре баш кюнню иш ыйыкъны биринчи кюнюне саналады.
Бу кюн тамадала ишлерине баргъанлары себебли, сабийле уа школлагъа къайтханлары себебли бусагъатдагъы кюнбатыш культурада баш кюннге иш ыйыкъны башланнган кюнюнеча къарайдыла. Сирий тилден баш кюнню аты «биринчи кюн» деб кёчюрюледе.
|
Дуния баш кюн джаратылгъанды. | 
|
|
|
Ишни баш кюн башласанг, заманында тамам болур. |
|
|
|
Юй ишлеб башла; джолгъа чыкъ; уугъа бар; джортууулгъа атлан; келечиле ий; кийим тик; сабийни бешикге сал. |
|
Белгиле
тюзет- ↑ Barnhart, Robert K.: The Barnhart Concise Dictionary of Etymology.
- ↑ Turner, Sir Ralph Lilley sōmavāra 13610. A comparative dictionary of the Indo-Aryan languages. London: Oxford University Press. Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago (1962). — «sōmavāra 13610 sōmavāra masculine 'Monday' inscription (sṓma the plant, vāra 2 meaning day)» Ал къайнакъдан архивация этилгенди (22 август 2011). Тинтилгенди: 21 февраль 2010.
- ↑ Джуртубаев М. Ч. Ёзден Адет: Этический кодекс карачаево-балкарского народа. — Нальчик.: Эльбрус, 2005. — 576 б.
 Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Баш кюн.
|