Cтокгольм къанлы хамам

«Стокгольм къанлы хамам»^[1]^[2] (швед. Stockholms blodbad, дан. Det Stockholmske Blodbad) — кёбчюлюк ёлтюрюу (кесиу), 8—10 ноябрь 1520 джылда Стокгольмда дат король II Кристианны буйругъу бла бардырылгъанды ^[3].

Ал тарих

Къанлы хамам Густав Тролле башчылыгъында Кальмар уния бла аннга къаршчы Швецияны регенти Кичи Стен Стурени башчылыгъындагъыны арасындагъыланы къаршчыланыууду.

1517-чи джылда дат король II Кристиан кесини Стекетеде къаласында^[sv] къуршаланнган Густав Троллеге болушлукъгъа Швециягъа киреди; амма, Стен Стурени аскерлерине дженгилиб, король Даниягъа къайтыргъа керек болады. Экинчи кере 1518-чи джылда кириб кёреди, ол заманда да дженгиледи. 1520-чы джылны башында II Кристиан Швециягъа ючюнчю кере чабады эмда Осунден кёлню бузунда сермешиуде Стен Стуре башчылыкъ этген швед аскерни къаушатады. Регент ёлюмлю джарала алады, швед аскерле уа Стокгольмгъа ыхтырыладыла^[4].

«Стокгольм къанлы хамам». Билинмеген суратчыны гравюрасы, 1523—1560 дждж.

1520-чы джылны джазында II Кристиан, риксродха башчылыкъ этген архиепископ Густав Троллени болушлугъу бла кесин швед король этиб баямлатады. Ол заманда дат кючле Стокгольмну тенгизден да, къарадан да къуршалайдыла. Къуршалау беш айны барады, II Кристиан швед ара шахаргъа, аннга теджелген шартлагъа разы болуб къол салгъанындан сора киреледи: Стуре джанлыла къаршчыланыуну тохтатадыла, аны ючюн аланы энчи эмда ёлген Стурени юйдегисини феод энчиликлерине тийилмеу эмда риксродну бегимлерине толусу бла бойсунуу болады.

Къанлы хамам

4-чю ноябрда аристократла, дин къуллукъчула, бюргерле эмда бондла Стокгольмгъа таджланыугъа джыйылгъандыла, андан сора юч кюнлюк къууанч болгъанды. Ол бошалгъынчы, 7-чи ноябрда Густав Тролле королгъа тилек къагъыт бергенди, анда къоранчыны орнуна салынырын даулагъында эмда еретиклеча азабха джолукъдурулургъа керек адамланы тизмесин бергенди.

Экинчи кюн тохананы къабакъ эшиклери киритленнгендиле. Къонакъланы тахт залгъа ыхтыргъандыла, анда уллу танылмагъан Уппсаладан каноник ёлген Стен Стурени Густав Троллеге этилген залимликни ачыкъдан тарыгъыу этгенди. Залда болгъан Тролле джанлы дин къуллукъчула дин тёре къураб, алгъыннгы регентни эмда аны джанлыланы еретикле деб бегитгендиле.

Сюд этилгенлени асмакълары 8, 9 эмда 10 ноябрда баргъанды. Биринчи кюнде Стурторьет майданда Скараны эмда Стренгнесни епископларыны башлары кесилгенди, экинчи кюнде 80-дан аслам адамны башы кесилгенди неда асылгъанды^[1]^[5], аланы асламы Стурени юйдегиси джанлы шахарчыла болгъандыла. Асылгъанланы ичинде риксродха киргенледен джетеулен - алада Густав Васаны атасы Эрик Васа да, къудасы Иоаким Браге эмда Эрик Абрахамссон Лейонхувуд, — аны тышында дин адамла, асыл къауумладана адамла, стокгольмчу бургомистрле, онтёрт кенгешчи эмда онбеш чакълы бир бай бюргер. Стен Стурени ёлюгюн къабырдан къазыб алыб, башха ёлтюрюлгенлени санлары бла бирге Сёдермальмде кюйдюрюлгенди.

Эсеблери

«Стокгольм къанлы хамамны» эсебиб, боллукъ король Густав Васаны башчылыгъында аякъланыу болгъанды^[6], ол Швецияны дат бийликден къутхаргъанды.

Швед тарихографияда II Кристиан королну «Кристиан Тиран» деб белгилейдиле (швед. Kristian Tyrann), аны чуруму Стокгольм къанлы хамамны баш къураучу болгъаны ючюндю^[7]. Аны бла бирге Швецияда дат тарихчилени II Кристианны «Кристиан Огъурлу» деб айтылгъан (дан. Christian den Gode) джангылыч оюм джюрюйдю^[8]. Дат тарих къайнакълагъа кёре, II Кристианнга къаллай да болсун чам ат берилмегенди, тарихчи Микаэль Венге (дан. Mikael Venge), Дат биография сёзлюкде^[en] II Кристианны юсюнден статьяны автору, 1979-чу джылда Гуннар Рихардсоннга интервьюсунда быллай джалгъан хапарланы Швед радио чыгъаргъанын айтханды эмда датлыла быллай дюрген бегитиуле ючюн протестле этерге кереклисин билдиргенди. Алай болса да Стокгольмда ишлеген гидле, артыкъсыз да Эски шахарда ишлегенле, туристлеге Данияда II Кристианнга «Кристиан Огъурлу» дегендиле деб хапар айтадыла ^[9].

Белгиле

↑ ^1,0 ^1,1 Стокгольм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
↑ Написание по словарю: Лопатин В. В., Нечаева И. В., Чельцова Л. К. Прописная или строчная?: Орфографический словарь. — М.: Эксмо, 2009. — Б. 424. — 512 б. — (Библиотека словарей ЭКСМО). — 3000 экз. — ISBN 978-5-699-20826-5.
↑ Христиан II, датский король // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
↑ Christian II / Scandinavian King, Stockholm Bloodbath, End of the Kalmar Union (ингил.). Britannica.
↑ Stockholm Bloodbath / Gustav Vasa, Nobility, Execution (ингил.). Britannica.
↑ Швеция // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. — 2-е изд., вновь перераб. и значит. доп. — Т. 1—2. — СПб., 1907—1909.
↑ Bengt Liljegren. Rulers of Sweden(швед.). — Historiska Media, 2004. — Б. 67. — ISBN 978-91-85057-63-4.
↑ Rikke Agnete Olsen. 41 fortællinger om folk i fædrelandets historie(дан.). — Lindhardt og Ringhof, 2004. — 149 б. — ISBN 978-87-595-2373-5.
↑ Gunnar Richardson Kristian II – Tyrann eller den gode? (швед.). Dagens Forskning (2002-05-13). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (1 сентябрь 2002).

Литература

И. Андерссон. История Швеции = Sveriges Historia / перевод со шведского Н. А. Каринцева, под редакцией и с предисловием Я. Я. Зутиса. — М.: Изд-во иностранной литературы, 1951.
Nationalencyklopedin.
Carlsson G. Stockholms blodbad // Historisk tidskrift, 1920.
Skyum-Nielsen N. Blodbadet i Stockholm og dets juridiske maskering — 1964.
Weibull C. Gustaf Trolle, Christian II och Stockholms blodbad // Scandia, 1965.
Weibull L. Stockholms blodbad // Scandia, 1928.

[автоссылка1-1] 1,0 ^1,1 Стокгольм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

[2] Написание по словарю: Лопатин В. В., Нечаева И. В., Чельцова Л. К. Прописная или строчная?: Орфографический словарь. — М.: Эксмо, 2009. — Б. 424. — 512 б. — (Библиотека словарей ЭКСМО). — 3000 экз. — ISBN 978-5-699-20826-5.

[3] Христиан II, датский король // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

[4] Christian II / Scandinavian King, Stockholm Bloodbath, End of the Kalmar Union (ингил.). Britannica.

[5] Stockholm Bloodbath / Gustav Vasa, Nobility, Execution (ингил.). Britannica.

[6] Швеция // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. — 2-е изд., вновь перераб. и значит. доп. — Т. 1—2. — СПб., 1907—1909.

[7] Bengt Liljegren. Rulers of Sweden(швед.). — Historiska Media, 2004. — Б. 67. — ISBN 978-91-85057-63-4.

[8] Rikke Agnete Olsen. 41 fortællinger om folk i fædrelandets historie(дан.). — Lindhardt og Ringhof, 2004. — 149 б. — ISBN 978-87-595-2373-5.

[9] Gunnar Richardson Kristian II – Tyrann eller den gode? (швед.). Dagens Forskning (2002-05-13). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (1 сентябрь 2002).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]