Социалист Республика Босния эм Герцеговина
Социалист Республика Босния эм Герцеговина (серб-хорв. Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina/Социјалистичка Република Босна и Херцеговина, босн. эмда хорв. Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina, серб. Социjалистичка Република Босна и Херцеговина) — СФРЮ-ну къурагъан 6 социалист республикадан бири. Бусагъатда — Босния эм Герцеговина, 1946 джылда Халкъ Республика Босния эм Герцоговина аты бла къуралады. 1963-чю джылны конституциясы алыннгандан сора башха республикала бла бирге Социалист Республика Босния эм Герцеговина ат алады. 1992-чи джылда бойсунмагъан кърал болады, атын Республика Босния эм Герцеговинагъа тюрлендиреди. Бойсунмазлыкъны баямлагъандан сора республиканы территориясында Хорват республика Герцег-Босна (18 ноябрь 1991 джыл) эм Серб Республика Босния эм Герцеговина (9 январь 1992 джыл) къураладыла. Босния эм Герцоговинаны Серб республикасыны миллет джыйылыуу 1992-чи джылны апрелинде Босния эм Герцоговинадана айрылыб бойсунмагъан кърал боллугъун эмда Югославиягъа къошулургъа излегенин баямлайды. Урушдан сора, бу регионда Дейтон келишиуле кючге киредиле (1995 джылны аягъы). Бу келишиулеге кёре Босния эм Герцоговина юч къуралышха бёлюнеди: Босния эм Герцоговинаны Федерациясы, Серб республика эмда Брчко округ.
| Социалист Республика Босния эм Герцеговина серб-хорв. Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina / Социјалистичка Република Босна и Херцеговина босн. эмда хорв. Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina серб. Социjалистичка Република Босна и Херцеговина СФРЮ-ну къурамында республика | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Гимни «Jedna si jedina»[1] | |||||||||
| |||||||||
| Ара шахары | Сараево | ||||||||
| Тил(лер)и | босняк, серб, хорват тилле | ||||||||
| Валютасы | Югослав динар | ||||||||
| Халкъны къалынлыгъы | 85,6 адам/км² | ||||||||
| Джер ёлчеми | 51 129 км² СФРЮ-да 3-чю | ||||||||
| Халкъы | 4 377 053 адам СФРЮ-да 3-чю | ||||||||
| Кърал оноууну формасы | социалист республика | ||||||||
| Президиумну Председатели[2] | |||||||||
| - 45-53 | Кецманович, Воислав (биринчи) | ||||||||
| - 1990-1992 | Изетбегович, Алия (ахыргъы) | ||||||||
| Башчылыкъ этген партия | Босния эм Герцоговинаны коммунист партиясы | ||||||||
| Тарихи | |||||||||
| - Къуралгъаны | 31 январь 1946 джыл | ||||||||
| - Бойсунмазлыкъны баямлау | 5 апрель 1992 джыл | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
СР Босния эм Герцеговина, Югославияны орта айныгъан республикаларыны санына киргенди. Экономикалыкъ кёргюзюмлери бла аны ызындан СР Черногория бла СР Македония баргъандыла. Югославияны джер ёлчеми бла СР Сербия бла СР Хорватиядан сора ючюнчю республикасы болгъанды. Ара шахары — Сараеводу.
Кърал къурагъан халкъгъа босниячы-мусульманла (официал халда 1971 джылдан, 1974-чю джыгъы конституция бла да бегитилгенди), бусагъатда юч кърал къурагъан халкъ барды — боснякла, серблиле эмда хорватлыла.
Республиканы башчылыгъы
тюзетБосния эм Герцеговинаны халкъ азатланыууну кърал антифашист вечесини председатели
тюзет- Воислав Кецманович (1943—1945)
Халкъ Скупщинаны Президиумуну председателлери
тюзет- Воислав Кецманович (1945—1946)
- Джуро Пуцар (1946—1948)
- Владо Шегрт (1948—1953)
Халкъ Скупщинаны председателлери
тюзет- Джуро Пуцар (1953—1963)
- Ратомир Дугонич (1963—1967)
- Джемал Биедич (1967—1971)
- Хамдия Поздерац (1971—1974)
Президиумну председателлери
тюзет- Ратомир Дугонич (1974—1978)
- Раиф Диздаревич (1978—1982)
- Бранко Микулич (1982—1984)
- Миланко Реновица (1984—1985)
- Мунир Месихович (1985—1987)
- Мато Андрич (1987—1988)
- Никола Филипович (1988—1989)
- Обрад Пиляк (1989—1990)
- Алия Изетбегович (1990—1992, Республика Босния эм Герцеговинаны 1996-чы джылгъа дери президенти)
Социал-экономикалыкъ айныу
тюзетБосния эм Герцеговина СФРЮ-да официал ёлчемлеге кёре джетерли айнымагъан регионнга саналгъанды. 1979-чу джылгъа СФРЮ-да орталама ишсизликни дараджасы 15,52 % болгъан эсе, Босния эм Герцеговинада бу кёргюзюм 16,60 % болгъанды. Босния эм Герцеговина бла СФРЮ-ну орталама кёргюзюмлеринде аралыкъ тюрленмегенлей тургъанды. 1952-чи джылда артха къалгъан Босния эм Герцеговидана БИП 391 динар, СФРЮ-да - 513 динар болгъан эсе, 1971-чи джылда бу кёргюзюмле 4662 бла 6969 динар болгъандыла. Алай болса да иги тюрлениуле да болгъандыла. Титону башчылыкъ этген кёзюуде республика саулукъ сакълауда уллу джетишимлеге баргъанды: бала ёлюм 1952 - 1979 джыллада 4 кереден асламгъа азайгъанды: 1000 адамгъа 143,9 адамдан 30 адамгъа дери (СФРЮ-да орталама 1979 джылда - 32,2 адам). Ол адамланы кюрешген санагъатлары бла да байламлы болгъанды, 1953-чю джылда эл мюлкде халкъны 62,2 % кюрешген эсе, 1979-чу джылгъа къуру 28,9 % кюрешгенди[3]. Кереклисича айнымагъаны себебли, Босния энчи федерал Джетерли айныуу болмагъан регионлагъа болушлукъ фонддан ачха алгъанлай тургъанды (Черногория, Косово, Македонии эм Босния). 1981 - 1985-чи джыллада СФРЮ-ну ол фондан джиберген ачханы 28,3 % Босния эм Герцеговинагъа келгенди, 1986 - 1990-чы джыллада - 26,3 %. Республиканы кеси уа бу фондха алгъанындан эсе эки къатха аз ачха джибергенди. Республиканы бу фондха къошуму 1981-1985-чи джыллада 13,3 % 1986 - 1990-чы джыллада эсе 16,3 % болгъанды[4].
Белгиле
тюзет- ↑ Сёзсюз согъулгъанды
- ↑ 1974 джылгъа дери —Халкъ Скупщинаны Председатели
- ↑ Харитонова О.Г. Босния и Хорватия в СФРЮ: институциональные проблемы этнической федерации // Сравнительная политика. - 2014. - № 1. - С. 26(орус.)
- ↑ Харитонова О.Г. Босния и Хорватия в СФРЮ: институциональные проблемы этнической федерации // Сравнительная политика. - 2014. - № 1. - С. 28