Марс
Марс (символ: .svg){kind=small}
; къар.-малкъ. Мырыс, Байрам жулдуз, Майрусхан жулдуз, Къызыл жулдуз) — Кюнден саналгъанда 4-чю планетады, ауурлугъу бла уа бизни Кюн системада жетинчи жерни алады. Аны ауурлугъу жерникини 10,6 % тенглиди. Аннга къызыл жулдуз деп жерден къарагъанда къызыл бет алыучусу ючюн айтадыла. Къызыл бетни уа топрагъыны санында темир кёп болгъаны себепли алады. Марс жер къауумгъа киреди, аны хауасыны къысымлыгъы Жерникинден 160 кереге азды. Аны юсюнде къуйрукълу жулдузладан болгъан тешикле, ауузла, вулканланы ауузлары, ёзенле, къумла, буз къалпакъла бардыла. Марсны эки табийгъат жёнгери барды: Фобос бла Деймос[1].
Марсны юсюнде кёп, башхалагъа ушамагъан жерлери барды. Марсны ёчюлген вулканы — Олимп — Кюн системада адамгъа белгили эм бийик тауду. Аны бийиклиги 21,2 км-ди. Моринер аууз а — эм уллу тарды.
Юслерини ушагъанлыгъына къошакъгъа Марс бла Жерни орбиталарына айланнган ортаманлары да келишеди. Алай Марсда Жерден эсе сууугъуракъ эм къургъагъыракъды. 1965-чи жылда Марсха планетала аралы журум Маринер-4 учхунчуннга дери кёп алимле аны юсюнде суу болгъан сунуп тургъандыла. Ол акъыл алимлени Марсха ортаманлы къарауларыны сылтауунда тутулуп тургъанды, нек десегиз жерден къарагъанда Марсны акъсыл бла къаралдым тийрелеринде тенгизлеге бла череклеге ушагъан затла керюрге болады.
Марсны юсюнде ызла, бир-бир къараучуланы акъылларына кёре, суу баргъан суу боюнлагъа саналып тургъандыла. Кечиракъ ол умут кёрюнюу кёзбау болгъаны белгили болгъанды. Марсда къысымлыкъ гитче болгъаы себепли суу суусун халда жангыз да беш жерде болалады. Марсда алгъа суу болгъанны болмакълыгъын санамазгъа жарамайды, аны себепли алгъын Марсда айныуу аман болгъан жашауну болуму болмакълыды. 2008 жылда Марсда НАСА-ны аппараты — «Феникс» — бузлагъан халда суу табханды. 2009 жылдан башлап чорхлу тинтиу жыйымны санында Марсны орбитасында юч ишни бардыргъан аламлы аппарат ишлейди: «Марсны Одиссей», «Mars express» эм «Марсны сюзген жёнгер».
-
Марс бла Джерни тенглешдириу -
Марсны атмосферасы
