Кёблениу

Кёблениу - джанлы организм тёлюсюн андан ары бардырырмасыды. Ёсюб, айныб джетген хар джанлы организм кёблениу инстинктге ие болады. Кёблениу инстинктге ие болгъан джанлы организмле кеслерине ушагъан джанланы джаратадыла эмда аны бла тёлюлерин андан ары бардырадыла. Клетка къурамлары болгъан организлени кёблениуюню тамалында клетканы юлешиниую барды Кёблениуню амалларыны эки типге джыяргъа боллукъду: ырхызсыз эмда ырхызлы.

Кёб ёсюмлюкге кёбленир ючюн бёджеклени болушлугъу керек болады.

Ырхызсыз кёблениу

Ырхызсыз кёблениу, ырхыз процессни заманында генетика информацияны бир джанлыдан бирине бериу болмагъан кёблениу формады.

Ырхызсыз кёблениу эм эски формаланы бириди, эмда бирклеткалы организмледе (бактериялада, кёк-джашил суу ёсюмлюкледе, хлореллалада, амёбалады, инфузориялада) джайылгъанды. Бу амалны таб джерлери да барды: партнерну излерге керек болмайды, джараулу осуй тюрлениуле уа хаманнга сакъланадыла. Алай а бу амалда табигъат айырыуда керек болгъан тюрленюулюк анда мында болгъан мутацияланы болушлугъу бла болады, ол себебден бек акъыртын барады.

Бирклеткалы организмлени эм бек джайылгъан кёблениу амалы - экиге юлешиниудю, ол юлешиниуде эки джанлы организм къуралады.

Кёбклеткалы организмлени ичинде ырхызсыз кёблениу амал бютеу ёсюмлюкле бла джууалада барды. Быланы кёблениулери вегетация амалны тамалында неда спорала бла барады.

Джаныуарланы ичинде ырхызсыз кёблениу джангыз тёбен формалада тюбейди, аланы ичинде ырхызсыз кёблениу къуру бир амал бла болады - вегетация бла.

Ырхызлы кёблениу

Ырхызлы кёблениу ырхыз процесс (клеткаланы бирлешиую бла) бла байламлыды.

Ырхызлы кёблениуде гаметала неда ырхыз клеткала къураладыла. Бу клеткаланы гаплодли (бирли) хромосома алымлары барды. Джаныуарлада эсе уа, тюз (соматома) клеткалада экили хоромосома алым болургъа ёчдю, ол себебден алада гамета къуралыу мейозну эсебинде болады. Суу ёсюмлюклени кёбюсюнде эмда огъары ёсюмлюкледе гаметала гаметофитде джетедиле, эмда бирли хромосома алымгъа ие боладыла. Къуралгъанлары да тюз, митозлу амал бла къураладыла..

Эки гамета бирлешсе (оогамияны заманында башха типли гаметала бирлеширге керекдиле) зигота къуралады, анда энди диплоидли (экили) хромосома алым барды. Зиготадан организм джаратылады, джангы джаратылгъан организмде аны джаратыугъа къатышхан эки организмни да ген информациясы болады.

Гермафродитизм

Эркиши эмда тиширу гонадалагъа ие болгъан джанлагъа гермафродит дейдиле. Гермафродитизм тёбен джаныуарланы араларында бек джайылыбды. Ёсюмлюкледе бу ышаннга бир юйюлюлюк дейдиле.

Белгиле

Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Кёблениу.