Семенланы Исмаил: Версияланы арасында башхалыкъ

Контент кетерилди Контент къошулгъанды
Ernác (сюзюу | къошакъ)
Тюзетиуню ачыкълауу джокъду
Ernác (сюзюу | къошакъ)
Тюзетиуню ачыкълауу джокъду
Тизгин 1:
{{Template:Персона
|Аты = БайрамукъланыСеменланы ХалиматИсмаил
|фото = Bayramuk_HalimatSemenlany Ismail.jpegjpg
|мансабы = поэт, джазыучуджырчы
|туугъан датасы = 19171891 джылдж. августну 153-дечю мартда
|туугъан джери = Хурзук[[Учкулан|Учкулан]] элде
|ёлген датасы = 19961981 джылдж. ноябрны 81-дечи августда
|ёлген джери = Черкесск[[Терезе|Терезе]] шахарэлде
|атасы = БайрамукъланыСеменланы БашчыУнух
|анасы = Биджиланы Джулдузхан
 
|сабийлери = Семенланы Азрет
}}
 
'''Семенланы Унухну джашы Исмаил''' (Джырчы Сымаил) — белгили къарачай-малкъар поэт, джырчы XX-чы ёмюрде джашагъан.
'''Байрамукъланы Башчыны къызы Халимат''' 1917 джыл, августну 15-де Уллу Къарачайны Хурзук элинде туугъанды 1932 джыл школну бошаб, Микоян-Шахарда медтехникумгъа киргенди.Окъуун тамамлаб, Кичи-Балыкъ, Къызыл КЪарачай, Къызыл Октябрь элледе фельдшер болуб ишлегенди. 1938 джыл "Къызыл Къарачай" газетге ишге чакъырылгъанды. Ол джыл огъуна Халимат Микоян-Шахардагъы устазлыкъ институтха киргенди. 1939 джыл а уа Джазыучуланы союзуну областm бёлюмюнде консультант болуб баргъанды.
 
1891 джыл мартны 3-де [[Учкулан|Учкуланда]] туугъанды.
 
Къарачайда эм терен билимли апендилени бирине саналгъан Тотуркъулланы Мухамматны къолунда окъугъанды. Атасы ауушхандан сора, окъууун бошамагъанлай, элине къайтыб, ана къарнашы бла бирге талай джылны, малчы болуб ишлегенди.
 
Джырчы Сымаил араб-аджам адабият бла шагъырей болгъандан тышында тау тепсеулеге, халкъ джырлагъа уста, сёзге — чемер, дуниягъа ишленнген, джарыкъ адам болгъанды. Эмилик атланы юретиуде, тутушда, джау джибге чыгъыуда, чалкъы чалыуда да кишиге ал бермегенди.
 
«Минги Тау» джырны, «Акътамакъ» деген лирикалы поэманы автору Семен улу 1936 джыл Ереванда ётген Бютеусоюз олимпиадада эм уста джырчыланы арасында биринчи орунну алгъанды. Ол джыллада джюзден аслам макъам чыгъаргъанды, «Халкъ джырчы» атха ие болгъанды, кеси ауазы бла «Акътамакъ», «Чалкъычылыкъ», «Минги Тау», «Къызыл Аскер» деген джырларын пластинкалагъа джаздыргъанды.
 
Къарачай-малкъар поэзияда джырланыб окъулгъан поэма сынгар «Акътамакъды». Семен улу Исмаил дагъыда къыркъ зикир этгенди.
 
Семенланы Исмаил 1981 джыл августну 1-де [[Терезе|Терезе]] элде ауушханды.
 
Эм белгили назмусу Джырчы Сымаилни:
<poem>
'''Минги Тау'''
 
Сен кёкге джете мийиксе
Кавказ тауланы ичинде.
Мияла кибик, джылтырай,
Къанга бузларынг юсюнгде.
 
Юсюнгде барды акъ тонунг,
Сен джай да, къыш да киесе.
Кюн бузулургъа тебресе,
Боран этерге сюесе.
 
Кюн ариу, чууакъ тургъанлай,
Тохтамайды боранынг,
Джай да, къыш да эримейди
Юсюнгдеги бузларынг.
 
Тёгерегингде тогъай отлайла
Алтын мюйюзлю кийикле.
Сени тёппенге чыгъыучандыла
Бёгекле бла джигитле.
 
Кийик бууларынг ёкюредиле,
Къонгурауланы къакъгъанча,
Джугъутурларынг турушадыла,
Атлыла чарсха чабханча.
 
Къапланларынг, асланларынг
Бугъойларынга кирелле.
Покунларынг, гуждарларынг
Адам джыйынны билелле.
 
Аюлеринг мурулдайдыла
Шындык чегетни ичинде.
Бёрюлеринг къалкъыйдыла,
Къойланы кёре тюшюнде.
 
Кёк джашнаса, сызгъырадыла
Этеклеринг, джел эте...
Менден кючлю джокъду деб,
Кесинг кесинге кёл эте.
 
Къапланларынг къараб туралла,
Беклеге кириб, мынгайыб.
Борсукъларынг, тюлкюлеринг
Джууукъ барыргъа уялыб.
 
Къанкъазларынг къангкъылдайла,
Чын тауукъларынг джырлайла.
Къаргъаларынг къаркъ-къуркъ эте,
Мыллык табмайын джылайла.
 
Кёгюрчюнлеринг джюуюлдейдиле,
Кюнюнг джылтыраб къакъгъанлай.
Маралларынг отлайдыла,
Гелеу кырдыкга батханлай.
 
Чыпчыкъларынг, чаукаларынг
Будай ындырны чёблейле.
Арарат бла Казбек тау
Санга тюгел джетмейле.
 
Уллу къушла санга къонсала,
Халиматны чыгъармачылыкъ джолу басмада биринчи чыкъгъан "Джуртума" (1938)назмусу бла башлагъанды.
Юйле кибик, къарашыб,
Джур текеле джыгъылсала,
Сюрюулеринден аджашыб.
 
Кюз артында турналарынг
"Джашау джолум. Ол халкъымы джолуду, мени бла бирге ётген тёлюню джолуду. Мен джигитлик bikt этмегенме, алай а аллай biktut кенгден къараб турмай, къошулгъанма. Ол ишле джашауда кюн сайын бола эдиле- ликбезге барыб, къолгъа къалам алыудан башлаб, къоркъмай машинагъа биринчи кере миниуге дери...
Аууб кетелле тенгизге.
Къышха хазыр болугъуз, деб,
Эсгертиученсе сен бизге.
 
Сенден сора къайсы тауду
Кесим тутхан ишде бизни литературада, алкъын болмагъан жанрла:лирикалы проза бла сонетлени веногу бла, эссе бла, этюдла бла, проза назму бла кюрешгенме. Биричи музыкалы комедияны ("Тукъумсуз келин"), биринчи къарачай операны ("Последний изгнанник") либреттоларынджазгъанма. Бу затланы эртдирген-уллу халкъланы литератураларында болгъан затла бизде да болуснла деб ашыкъмакълыкъды..."- деб джазады Халимат "Кесими терегим" деген эсге тюшюрюуюнде.
Ариулукъ бла бай болгъан.
Башы къыш болуб, бели джаз болуб,
Этеклеринде джай болгъан?
 
Минги Тау бла Казбек тау,
Азиядан къайтхандан сора Москвада Горький атлы Литература институтну эмда аны Баш адабият курсларын бошагъанды. Аны ызындан джыллада, алгъа- область китаб басагъа баш редакторгъа, ызы бла ДЖазыучуларыны союзуну область бёлюмюне ,башчыгъа сайланнганды. Ол къуллукъда талай джылны ишлегенди.
Арагъыз ариу джибек ау...
Сен кийиз бёркню агъарта,
Этегинг джашил къатапа.
 
Сен джулдузлагъа джанаша,
30-дан аслам китабны джазгъан поэт, прозаик, драматург, публицист Байрамукъланы Халимат поэзияны, прозаны да талай жанрнда фахмусун кёргюзгенди. Аны чыгъармалары орус, ингилиз, испан, француз, монгол, хинди, немча, маджар, къытай, корей, поляк, болгар, тюрк эмда СССР-де джашагъан миллетлени талаыйыны, бютеуда 52 тилге кёчюрюлгенлери себебли, аты Европаны, азияны къралларындада белгилиди.
Къалгъанла сенден алаша.
Бир-биригизге къараша,
Къалай сейирсиз, тамаша!
 
Бузну, къарны джыйыучу,
Джазыучу 1965 джыл чыкъгъан "Къарачай поэзияны антологиясын" джарашдырыб, басмагъа хазырлагъанланы бири болгъанды.
Башынга булут къонуучу.
Тёгерегинге басыныб,
Таулула къараб тоймаучу.
 
Къыш айланы бораныса,
Халиматны фахмусу бла ётген ёмюрюню 50-70 джылларында ачыкъланнгнды. Ол кёзюуде аны чыгъармалары къралны баш газетлеринде басмаланнгандыла.
Джай айланы салкъыны.
Джумушакълыкъ этмесенг,
Инджитириксе халкъынгы.
 
Кесин бегитмей чыкъгъаннга,
Байрамукълвны Халимат 1996 джыл ноябрны 8-де ауушханды.
Башха болмай, бир джауса.
Сау дунияны башында
Эм белгили бир тауса.
</poem>
[[Category:Wp/krc]]
[[Category:Адамла]]
{{Template:Тамамланмагъан статья}}