Ачха: Версияланы арасында башхалыкъ

Контент кетерилди Контент къошулгъанды
Addbot (сюзюу | къошакъ)
г Bot: Migrating 132 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1368 (translate me)
г бот: избранная статья la:Pecunia; косметические изменения
Тизгин 21:
'''Товар (керти, натурал) ачхала''' — энчи [[Багъа|багъасы]] эмда джараулулугъу болгъан товарды. Ала къуру ачхача тюл, башха затдада хайырланыргъа боллукъдула, сёз ючюн: [[алтын]] ачханы эритиб ювелир затла этерге боллукъду. Товар джюрюуню тамалында ачхала барысыда быллай болгъандыла ([[мал]], [[мюрзеу]], [[кюрк]], чокъуракъла э.а.к.).
 
[[Смит, Адам|Адам Смит]] хапар айтханнга кёре, аны заманларында (XVIII ёмюр) бир-бир шотланд элледе ишчиле бла саудюгерлени арасында ууакъ ачханы орнуна темир [[чюй]] джюрюгенди. Аны юсюнден Шевальеде хапар айтады, [[Франция|Францияны]]ны ташкёмюр регионларыны юсюнден. XIX ёмюрню ахырында Швейнфурт [[Бонго (халкъ)|бонго]] халкъда ([[Судан|Суданда]]да) ачханы орнуна темир сюнгюлени эмда кюреклини хайырланнгандыла.
 
Тюрлю-тюрлю товарла бусагъатдада ачха орнуна джюрюйдюле. Сёз ючюн: тюрмеде олтургъанланы арасында тютюн, [[аракъы]]<ref>[[Латынина, Юлия|Юлия Латынина]]: «Водку не выпускают? Не верю! Водка в России больше, чем водка, это универсальная валюта, это как кислород в воздухе. Она всегда будет.» // [http://www.kp.ru/daily/23653.5/49626/ газета «Комсомольская правда» 06-чы февраль 2006]</ref> неда [[шекер]] экономика кризислени кёзюуюнде, [[сауут]] къазауат баргъан джерледе. Ачлыкъны, [[Инфляция|инфляцияны]] заманынгда кёб заманнга сакъланнган азыкъ ачханы орнуна джюрюудю.
Тизгин 32:
Баджарылгъа ачха биринчи кере [[Шумер|Буруннгу Шумерде]] чыкъгъанды деб санайдыла, анда тёлеу ючюн къойланы эмда эчкилени кюйдюрлген саз топуракъдан гинджилерин хайырланнгандыла. Бу фигурачыкъланы сау маллагъа аушдуруу баджарылгъанды.
 
Аллында [[Банкнота|банкнотала]] толу багъасы болгъан монеталаны келечиси болгъандыла. Эмда баджарылгъан ачхагъа саналгъандыла. Алай а бусагъатда, [[Алтын стандарт|Алтын стандартны]]ны къоратылуу бла банкноталаны белгили бир товаргъа ауушдуруу гарантия этилмейди, эмда символ ачха халгъа келгенди.
 
=== Фиат ачха ===
Тизгин 79:
 
== Ачханы къысха тарихи ==
[[Файл:BMC 06.jpg|thumb|200px|[[Лидия|Лидияда]]да темир ачха, [[б. э. д. VI ёмюр]]]]
Ачха чыкъгъынчы [[бартер]] — товарланы бир-бирлерине ачыкъдан ауушдуруу болгъанды деб сагъыш этедиле.
 
Дунияны тюрлю-тюрлю регионларында ачханы орнуна тюрлю-тюрлю затланы хайырланнгандыла:
 
* [[Океания|Океанияны]]ны айрымканларында ачханы орнуна чокъуракъла джюрюгендиле,
* [[Джангы Зеландия|Джангы Зеландияда]]да ачханы функциясын ортасында тешиги болгъан джассы ташла тындыргъандыла,
* кёб джерледе ачханы орнун мал, кюркле, джаныуарланы терилери тутхандыла. Бу форма эм бек джайылгъанды,
* [[Русь|Русда]] къалгъанланы тышында туз гыртлада хайырландырылгъадыла,
* кечирек ачханы орнуна металладан юзюкле, кесекле джюрюб башлагъандыла.
 
кечирек ачханы ролу металлагъа кёче башлагъанды. Биринчи металдан этилген затла болгъандыла (садакъ учла, сюнгюле, чюйле, сауут-саба),артдан тюрлю-тюрлю шекилли металл кесекле. Б.э.д.VII ёмюрден башлаб [[Монета|монетала]] этилиб башлагъандыла. [[Капитализм|капитализмге]] дери ачханы ролун [[джез]], [[доммакъ]], [[кюмюш]] ойнагъанды. Джангыз талай къралда ([[Ассирия|Ассирияда]]да эмда [[Мисир|Мисирде]]де) бизни эрагъа дери 2-чи мингджыллыкъда огъуна ачха ючюн [[Алтын|алтынны]] хайырланнгандыла. Монеталаны къызыу джаыйылыуу аланы сакълауда, юлешиуде, бирлешдириуде тынчлыгъы, гитче ёлчемине къарамай мийик багъасы, алны тынчлыкъ бла ауушдурургъа мадары болгъханы себеб болгъанды.
Биринчи къагъыт ачха [[Къытай|Къытайда]]да бизни эраны 910 джылында чыкъгъанды. Банкноталаны эм биринчи Стокгольмда 1661 джыл басхандыла. Эресейде биринчи къагъыт ачха ([[Ассигнация|ассигнацияла]]) [[Екатерина II]] (1769 дж.) джюрюб башлагъандыла.<ref>Булатов А. С. Экономика // Экономистъ. — М.: 2006. — б. 462.</ref>
 
== Белгиле ==
Тизгин 104:
 
[[Категория:Экономика]]
 
{{Link FA|la}}
Чыкъгъаны — «https://krc.wikipedia.org/wiki/Ачха»