Википедия

Антарктида: Версияланы арасында башхалыкъ

Интерактивная навигация по истории
← Алдагъы тюрлендириуЭндиги тюрлендириу →
Контент кетерилди Контент къошулгъанды
КёрюнюмлюВикитекст
Addbot (сюзюу | къошакъ)
1579 тюзетиу
г Bot: Migrating 183 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q51 (translate me)
г бот: хорошая статья ca:Antàrtida; косметические изменения
Тизгин 1:
[[Файл:Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg|thumb|300px|Космосдан Антарктида]]
'''Антаркти́да''' ({{lang-el|αντι}} — къаршчы , {{lang-el|αρκτικος}} — къыбыла, Арктиканы къаршчысында, туурасында) — [[Джер|Джерни]]ни эм къыбыласында [[Континент|континентди]], Антарктиданы арасы [[Къыбыла полюс|къыбыла географиялыкъ полюс]] бла келише кетеди. Антарктиданы [[Къыбыла океан|Къыбыла океанны]]ны суулары джууады (алгъын бу океан [[Индий океан|Индий]], [[Шош океан|Шош]] эмда [[Атлантика океан|Атлантика]] океанланы къыбыла районларына саналгъанды ). Континентни джер джюзюню ёлчеми 14,4 млн км² чакълы бирди (аладан 1,6 млн км² [[Шельф бугъой|шельф бугъойладыла]]).
 
Антарктида бла къатындагъа айрымканлагъа [[дунияны кесеги]] дейдиле.
Тизгин 20:
Антарктидада шельф чыранла уллу ёлчемдедиле (Кюнбатыш Антарктиданы алаша районлары), ала континентни ~10 % чакъла бирин аладыла. Бу чыранладан бек уллу айсбергле къураладыла, алан Гренландияны чыранларындан къуралгъан чыранладан керелеге уллудула. Сёз ючюн 2000 джылда Россну чыранындан 10 000 км² чакълы бир ёлчеми болгъан В-15 атлы айсберг айрылгъанды. Къыш кёзюуде (Шимал джарымтобда джай) Антарктиданы джагъаларында тенгиз бузланы ёлчеми 18 млн км² чакълы бир болады, джай а уа азайыб - 3—4 млн км².
 
Антарктиданы чыран джабыуу 14 млн. джыл мындан алгъа къуралгъанды. Аннга ишексизда, Къыбыла Америка бла Антарктиданы бир-бирлеринден айрылгъанлары чурум болгъанды. Ол себебден [[антарктида циркумполяр агъым]] (Кюнбатыш джеллени агъымы) къуралады, континентни тёгерегинде суула [[Дуния океан|Дуния океандан]]дан изоляция боладыла— бу суула [[Къыбыла океан|Къыбыла океанны]]ны къурайдыла.
 
=== Геологиясы ===
Тизгин 29:
[[Файл:Lemaire-Channel.jpg|thumb|Лемэрни каналы]]
 
Кюнчыгъыш Антарктида буруннгу [[Докебрий|докембрий]] континент платформады (кратон), ол [[Индия|Индияны]]ны, [[Бразилия|Бразилияны]]ны, [[Африка|Африканы]]ны эмда [[Австралия|Австралияны]]ны платформаларына ушайды. Бютеу бу кратонла [[Гондвана]] суперконтинентни чачылгъанындан къуралгъандыла. Кристал тамалыны джашы 2,5—2,8 млрд чакълы бирди, [[Эндербини Джери|Эндербини Джеринде]]нде эм къарт породалагъа 3 млрд джыл болгъанды.
 
Тамалы джашыракъ (350 млн. джыл) чёгюу породаладан къуралгъан къалпакъ бла джабылыбды. 320-280 млн. джыл болгъан къатларында чыран чёгюй породала бардыла, алай а андан джаш къатлада ёсюмле бла джаныуарланы къалгъанлары табыладыла. Ол континентде бусагъатдагъы климатындан башха климаты болгъанына шагъатлыкъ этеди.
Тизгин 57:
 
{{Link FA|fr}}
{{Link GA|ca}}
Чыкъгъаны — «https://krc.wikipedia.org/wiki/Антарктида»