|
|кесеги = [[Монголланы кюнбатыш чабыууллары]]
|сурат = [[Файл:Battle of Mohi 1241.PNG|250px]]
|башлыкъ = Шайо сууну къатында сермешиу. ''XIII ёмюрню миниатюрасы.''
|датасы = [[11 апрель]], [[1241]]
|джери = [[Слана|Шайо суу (Слана)]], [[Маджар]]
|къаршчы1 = [[Маджар]], [[Хорватия]]
|къаршчы2 = [[Монгол империя]]
|командир1 = Маджарны королу [[IV Бела]] ,<br />Хорватияны герцогу [[Коломан (Галицияны бийи)|Коломан]], Хорватияны герцогу
|командир2 = [[Батый]],<br />[[Субэдэй]],<br />[[Шибан]]
|кючле1 = 60 минг адам.<ref name=RH>Храпачевский Р. П. [http://rutenica.narod.ru/batu.html Батыево побоище]</ref>
|къурманла2 = 1 000 адам чакълы бир<ref name=DM>Морган, Дэвид (1990) ''Монголы''. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-17563-6.</ref><br />
|бютёу къурманла =
|белги = {{белгиле}}
}}
'''Шайо ючюнсууда сермешиу''' (''[[Слана|Сайо]] сууда сермешиу; Мохи ёзенде сермешиу'') — с11 апрель [[1241 джыл]]ны 11-чи апрелинде [[Маджар|маджар]] король [[IV Бела]] бла аны къарнашы, [[Хорватия|хорват]] герцог [[Коломан (II Андрашны джашы)|Коломанны]] аскерлери бла, [Батый]], [[Шибан]], [[Кадан]] эмда [[Субэдэй]] башчылыкъ этген [[Монгол империя|монгол]] аскерлени араларында сермешиудю. Маджар-хорват аскерле къаушатылгъандыла.
== Ал тарихи ==
[[1240 джыл]]да РусхаОрусха монгол чабыуулну заманында маджар король IV Бела, алгъы бурун [[Михаил Черниговский]]ни джашы [[Ростислав Михайлович|Ростиславны]] кесини къызын тилей келген келечиликникелечилигин къабыл этмегенди, артдан [[Даниил Галицкий]]ни джашы [[Лев Данилович|Левни]] да къуру къоллу ашыргъанды. Бу эки зиярат да, РусхаОрусха монгол къоркъуу болуб, Маджарнекяхны юсю бла некяхМаджар бла бирлеришбирлешир мурат бла этилгенди.
Монголланы баш кючлери [[Галич (Ивано-Франко область)|Галични]] кючлеб, Маджаргъа чабхандыла, ала Карпатладагъы[[Карпатла]]дагъы Мункач бла Унгвар ауушладан [[124112-чи джылмарт]]ны [[12-чи1241 мартджыл]]ында ауадыла, 16-чы мартха монголланы аллында баргъабаргъан бёлеклери (Шибан, 10 минг атлы) [[Пешт (Будапешт)|Пештге]] джууукълашадыла. Каданны корпусу къыбыла маршрут бла [[Молдавия|Молдавия]] эм [[Трансильвания]]ны юсю бла баргъанды, ала Варадин, [[Арад (Румыния)|Арад]], Перг, Егрес, [[Тимишоара|Темешвар]] кибик маджар шахарланы чачыб, сермешиуню заманына баш къауумгъа къошуладыла.
== Кючле ==
Галиция-Волындан [[Ара ЕвропагъаЕвропа]]гъа кирген монгол аскерлени саны 100 мингден аслам болмагъанды, аны юсюне Польшагъа Байдарны башчылыгъы бла кирген аскерлени саны 3 тюмен (30 минг) болгъанды, баш кючле уа юч къауумгъа юлешиниб Маджаргъа къаршчы бурулгъадыла.<ref name=RH>Р. П. Храпачевский. Военная держава Чингихана — М: ООО «Издательство ACT», 2004[http://rutenica.narod.ru/batu.html]</ref>.
[[Гильом де Рубрук]]ну билдириуюне кёре [[IV Бела|Маджарны королуну]] аскери [[1253 джылдаджыл]]да 30 минг адамдан къуралгъанды<ref name=GR>Гильом де Рубрук. Путешествие в восточные страны[http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Rubruk/frametext6.]</ref>. Алай а бу оюм монгол чабыуулдан сора айтылгъанды. Сермешиуню аллында маджар аскерлегеаскерге Хорватияны герцогу Коломанны аскерлериаскери да къошуладылакъошулгъанды, алай бла маджар-хорват аскерлениаскерни ортакъорта саны 60 минг чакълы бир болады.<ref name=RH />.
Джувейни, маджарлыланы кючлерин (''башгирдлени'' )<ref>Джувейни. История завоевателя мира[http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Juweini/frametext.htm]</ref> ) кючлерин 450 минг аскерчи деб белгилейди, ол Шибанны ''«ала монгол аскерледенаскерден эсе эки къатха кёбдюле ''» деген сёзлерин келтиреди. Рашит-Ад-Дин кесини билдириулеринде<ref>▼
▲Джувейни, маджарлыланы кючлерин (''башгирдлени''<ref>Джувейни. История завоевателя мира[http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Juweini/frametext.htm]</ref>) 450 минг аскерчи деб белгилейди, ол Шибанны ''ала монгол аскерледен эсе эки къатха кёбдюле'' деген сёзлерин келтиреди. Рашит-Ад-Дин кесини билдириулеринде<ref>
== Сермешиуню баргъаны ==
[[Файл:Battle of Mohi.svg|thumb|left|210px|Сермешиуню планы]]
Маджар-хорват аскерле 6 кюннюаскер, алчы монгол бёлекни 6 кюнню сюрюб баргъандылабаргъанды, джетинчи кюнню ингиринде [[Шайо (суу)|Шайо]] сууну аллындагъы [[:en:Muhi|Мохи]] ёзенде тохтайдыла.
Кече баш монгол аскерлеаскер Субэдейни башчылыгъы бла сол флангда суудан ётедилеётеди, маджар лагерни къыбыладан ётедиле, башха къауум уа (Батый, Шибан) сууну юсю бла баргъан кёпюрню кючлеб, маджар сакълауул бёлекни ыхтырады. Эртденбла монголла ёзендеги маджар стауатныстауатха садакъладан эмда таш атхан тобладан атыб башлайдыла, кечирек лагерге чабадыла. Монголла маджарлыланы къуршаламагъанлары себебли, мадажр-хорват аскерлеаскер къачыб башлайдылабашлайды, монголла къачхан аскерлениаскерни сюре да джете да къаушата Пештге джетедиле.
== Эсеблери ==
[[Файл:MongolsInHungary1241.jpg|thumb|left|210px|Маджар король [[IV Бела]] монгол хан Кадандан къачыб барады.]]
АскерлериниАскерини къаушатылыуу Маджарны джакъсыз къойгъанды. Каданны корпусу Пештден Адриатика тенгизге ётюб [[Хорватия]] бла [[Далмация]]ны тонайдыла.
IV Бела австрий герцог [[II Фридрих (Австрияны герцогу)|II Фридрихде]] букъгъанды, болушлукъ ючюн аннга казнасы бла юч маджар [[комитат (административ бирим)|комитатны]] бергенди. Ызларына къайтхан джолда монгол аскерле Сербия бла Болгарияны джерлерин тонаб къайтхандыла.
* «История военного искусства VI—XVI вв.», Разин Е. А. «Омега-Полигон», С.-Пб., 1999[http://militera.lib.ru/science/razin_ea/index.html]
[[Категория:Алфавитге кёре сермешиуле]]
[[Категория:СермешиуМаджарны тарихи]]
[[Категория:Хорватияны тарихи]]
| 