Юлиан орузлама: Версияланы арасында башхалыкъ

Контент кетерилди Контент къошулгъанды
EmausBot (сюзюу | къошакъ)
г r2.7.2+) (робот къошду: ru:Юлианский календарь; косметические изменения
Ernác (сюзюу | къошакъ)
Тюзетиуню ачыкълауу джокъду
Тизгин 1:
[[Файл:Sovnarkom-Gregorian-Calendar-Decree-izo39.jpg|thumb|«[[1918 джылны 26-чы январындан декрет|Россия республикада кюнбатыш-европа орузламаны киргизюуню юсюнден декрет]]»]]
'''Юлиан орузлама''' — [[АлександриясыАлександриячы Созиген|Созигенни]] башчылыгъында [[Александрия|александриячыалександрия]]чы [[Астрономия|астрономла]]дан къауум къурагъан орузламады[[орузлама]]ды, аны [[Гай Юлий Цезарь|Юлий Цезарны]] буйругъу бла, [[б.э.д. 45-чи джыл]]ны 1-чи январындан башлаб, хайырландырыугъа киргенди.
 
Юлиан орузлама эски [[Рим орусзламаорузлама]]ны орнуна келгенди эмдаэм [[Эллинчиэллинчи Мисир|эллинчи Мисирни]]ни астрономиялыкъастрономиялы кульруасындакультурасында тамал алгъады. Буруннгу Русда бу орузлама «ЧиркъауКлиса тогъай», [[индикт]] эмдаэм «[[Уллу индиктион]]» атны джюрютгенди.<ref>А. Н. Зелинский. [http://www.religare.ru/print9083.htm Конструктивные принципы древнерусского календаря] // Контекст. М., 1978. С. 62—135.</ref>.
 
Юлиан орузламагъа бусагъатдагъы Эресейде '''эски стиль''' деб къоядыла.
 
 
== Юлиан орузламаны къурамы ==
 
Юлиан орузламагъа кёре джыл 1-чи январда башланнганды, аны себеби ол кюнде [[б.э.д. 153-чю джыл]]дан башлаб [[комицияла]] сайлагъан [[Консул (Буруннгу Рим)|консулла]] ишлерин башлагъандыла. Юлиан орузламада [[джыл]] 365 [[кюн]]ден къуралгъанды, эмда 12 [[ай]]гъа бёлюннгенди. Тёрт джылдан бир кере [[артыкълы джыл]] болгъанды, ол джылда бир кюн артыкъ къошулгъанды - [[29-чу февраль]]. Алай бла юлиан джылны ортамалаорталама узунлугъу 365,25 кюн болгъанды, [[тропик джыл]]дан 11 минутха асламды.
 
<math>365,25=365+0,25=365+\frac{1}{4}</math>
 
Юлиан орузламада джылла артыкълы эмда артыкъсыз боладыла. Ыйыкъ, [[баш кюнденкюн]]ден башланыб, [[ыйых кюн]] бла бошалады. .
 
== Айла ==
Тизгин 42 ⟶ 43:
| 12 || [[Декабрь]] || 31
|}
 
 
== Григориан орузлама бла алмашдырылыуу ==
 
Юлиан орузламаны кескинлиги мийик болмагъады: хар 128 джылдан бир артыкъ кюн джыйылгъады. Аны сылтауу бла, сёз ючюн, Христосну туугъан кюню аллында къышхы кюн къайтыу бла тенг болгъанды, алай орузламаны кескин болмагъаны ючюн джазгъа тайгъанлай тургъанды. Эм бек бу кескинсизлик джаз бла къачда эсленнгенди, ол заманда сутканы[[сутка]]ны узунлугъуну тюрлениую бек къызыу болгъанды. Кёб клисаланы къурулушчула джазда кюн бла кече тенглик заманда кюн таякъла белгили бир джерге тиерча ишлегендиле, сёз ючюн, [[Рим]]деги [[Сыйлы Пётрну собору]]нда - мозаикагъа. Астрономла къой, дин башчыла да [[Пасха]]ны алгъыннгы джерине тюшмегенине ангылагъандыла. Бу проблеманы кёб сюзгенден сора католик къраллада папа [[XIII Григорий]]ни буйругъу бла юлиан орузламанорузлама андан кескин орузламагъа ауушдурулгъанды. [[Протестантизм|Протестант]] къралла юлиан орузламадан григориан орузламагъан терк кёчмегендиле, [[XVII ёмюр|XVII]]—[[XVIII ёмюр]]лени ичинде кёчгендиле; ахыр кёчгенле [[Уллу Британия]] ([[1752 джыл]]) бла [[Швеция]] болгъанды.
[[Файл:Sovnarkom-Gregorian-Calendar-Decree-izo39.jpg|thumb|«[[1918 джылны 26-чы январындан декрет|Россия республикада кюнбатыш-европа орузламаны киргизюуню юсюнден декрет]]»]]
Юлиан орузламаны кескинлиги мийик болмагъады: хар 128 джылдан бир артыкъ кюн джыйылгъады. Аны сылтауу бла, сёз ючюн, Христосну туугъан кюню аллында къышхы кюн къайтыу бла тенг болгъанды, алай орузламаны кескин болмагъаны ючюн джазгъа тайгъанлай тургъанды. Эм бек бу кескинсизлик джаз бла къачда эсленнгенди, ол заманда сутканы узунлугъуну тюрлениую бек къызыу болгъанды. Кёб клисаланы къурулушчула джазда кюн бла кече тенглик заманда кюн таякъла белгили бир джерге тиерча ишлегендиле, сёз ючюн, [[Рим]]деги [[Сыйлы Пётрну собору]]нда - мозаикагъа. Астрономла къой, дин башчыла да [[Пасха]]ны алгъыннгы джерине тюшмегенине ангылагъандыла. Бу проблеманы кёб сюзгенден сора католик къраллада папа [[XIII Григорий]]ни буйругъу бла юлиан орузламан андан кескин орузламагъа ауушдурулгъанды. [[Протестантизм|Протестант]] къралла юлиан орузламадан григориан орузламагъан терк кёчмегендиле, [[XVII ёмюр|XVII]]—[[XVIII ёмюр]]лени ичинде кёчгендиле; ахыр кёчгенле [[Уллу Британия]] ([[1752 джыл]]) бла [[Швеция]] болгъанды.
 
[[Россия]]да григориан орузлама [[1918 джылны 26-чы январындан декрет|Совнаркомну декрети]] бла 1918 джылны 26-чы январындаянварь 1918 джыл киргизилгендиа<ref>[http://grigam.narod.ru/kalend/kalen19.htm История календаря в России и в СССР]</ref>;. [[Греция|Грецияда]]да — [[1923 джыл]]да. [[Григориан орузламагъаорузлама]]гъа ''джангы стиль'' деучендиле.
 
== Дагъыда къарагъыз ==
[[Григориан орузлама]]
 
* [[Григориан орузлама]]
* [[Орузлама]]
 
== Белгиле ==
 
{{белгиле}}
 
 
[[Категория:Орузлама]]