|
=== Климаты ===
Шош океанны климаты [[кюн радиация]]ны эмда [[атмосфераны циркуляциясы]]ны зоналы джайылыууну, Азия континентни чакъ эткисини тамалында къуралады. Океанда Джерде болгъан бютеу [[климат зона]]ны айырырыгъа боллукъду. Шимал [[Орта климат|орта зонада]] къыш заманда бар аралыкъгъа [[Алеут депрессия|Басымны алеут минимуму]] саналады, джай ол алай эсленмейди. Къыбыларакъ Шимал-шошокеан [[антициклон]] орналгъанды. Экваторну узунлугъуна Экваториал [[Депрессия (метеорология)|депрессия]]ны (тюшген басымны бёлгесин) айырыргъа боллукъду, ол къыбыласында Къыбыла-Шошокеан антициклон бла ауушунады. Андан ары къыбылагъа басым тюше барады, сора [[Антарктида]]ны башында мийик басымны бёлгесине алмашады. Барлыкъ аралыкъланы орналгъанларына кёре джеллени да ургъан джанлары белгиленеди. Шимал джарымтобну орта кенгликлеринде къыш — кючлю кюнбатыш джелле, джай — къарыусуз къыбыла джелле урадыла. Океанны шимал-кюнбатышында къыш заманда шимал эмда шимал-кюнчыгъыш [[муссон]] джелле урадыла, джай а уа ала къыбыла муссон джеллеге ауушунадыла. Полюсдагъы фронтлада къуралгъан циклонла, полюсну къатындагъы зоналада штормланы кёб болуууна чурум боладыла. Шимал джарымтобну [[субтропикле]]ри бла [[ТропикалыкъТропика климат|тропиклеринде]] шимал-кюнчыгъыш [[пассат]]ла бийлик этедиле. [[Экваториал климат|Экватор зонада]] джылны узунуна [[Штиль (кюнню халы)|штиль]] болады. Къыбыла джарымтобну тропика эмда субтропика зоналарында къыбыла-кюнчыгъыш пассат бийлик этеди, джай къарыусузду, къыш эсе уа кюч алады.Тропикледе (асламысы бла джай) хыны тропика тайфунла джаратыладыла. Ала асламысы бла [[Филиппинле]]ден кюнчыгъыш джанында къураладыла, андан ала шимал-кюнбатыш бла шималгъа джол аладыла [[Тайвань]] бла [[Япония|Японияны]] юсю бла ётюб [[Берингни тенгизи]]не джетерге къарыуларын тауусадыла. Тайфунланы башха бёлгеси Ара Американы джаныды. Къыбыла джарымтобну къыркъынчы кенгликлеринде дайым эмда кючлю кюнбатыш джелле бардыла. Къыбыла джарымтобну мийик кенгликлеринде джелле, Антарктида джанындагъы алаша басымда болуучу орта циклон циркуляцияны джорукъларына бойсунадыла.<ref name="Физическая география материков и океанов1">{{книга|заглавие =Физическая география материков и океанов|ответственный =Под общей ред. А. М. Рябчикова|место =М.|издательство =Высшая школа|год =1988|страницы =521—526}}</ref>.
Климатны зоналыкъ юлешиниуюне океанны башындагъы хауа да бойсунады, алай кюнбатыш кесеги джылыракъды. Тропика эмда экваториал зоналада орта температурала 27,5 °C — 25,5 °C арасындады. Джай 25 °C изотерма шималгъа кенгереди, океанны кюнбатыш кесегинде бу кенгериу уллуду, кюнчыгъыш кесегинде уа алай эсленирча болмайды. Океанны къыйырсыз джюзюню башы бла бара хауа мылылыкъ бла толады. Экваторну эки джанында, джауумланы максимуму болгъан эки бёлге барады, ала 2000 мм изогиета бла чекленедиле, экваторну юсю бла уа къургъагъыракъ зона барады. Шош океанда шимал пассатла бла къыбыла пассатланы бир-бирлерине тийген зона джокъду. Бир-бири бла тийишмеген, къургъагъыракъ экватор бла айры болгъан эки зона къуралады. <ref name="Физическая география материков и океанов1" /> .▼
▲Климатны зоналыкъ юлешиниуюне океанны башындагъы хауа да бойсунады, алай кюнбатыш кесеги джылыракъды. Тропика эмда экваториал зоналада орта температурала 27,5 °C — 25,5 °C арасындады. Джай 25 °C изотерма шималгъа кенгереди, океанны кюнбатыш кесегинде бу кенгериу уллуду, кюнчыгъыш кесегинде уа алай эсленирча болмайды. Океанны къыйырсыз джюзюню башы бла бара хауа мылылыкъ бла толады. Экваторну эки джанында, джауумланы максимуму болгъан эки бёлге барады, ала 2000 мм изогиета бла чекленедиле, экваторну юсю бла уа къургъагъыракъ зона барады. Шош океанда шимал пассатла бла къыбыла пассатланы бир-бирлерине тийген зона джокъду. Бир-бири бла тийишмеген, къургъагъыракъ экватор бла айры болгъан эки зона къуралады. <ref name="Физическая география материков и океанов1" />.
=== Гидрология режими ===
[[Файл:North Pacific Subtropical Convergence Zone.jpg|300px|thumb|Шошокеан агъымла]]
==== Башындагъы сууланы циркуляциясы ====
Шош океанны агъымларыны схемасы, атмосфераны циркуляциясыны схемасына байланыбды. Шимал джарымтобну шимал-кюнчыгъыш пассаты Шимал-Пассат агъымны джаратылыунаджаратылыууна чурум болады, бу агъым океанны [[Ара Америка]]ны джагъасындан [[Филиппинле|Филиппин айрымканла]]гъа дери барады. Андан ары агъым эки дженнгедженгнге юлешинеди: бири къыбылагъа бурулуб [[Экватор къаршчы агъымныагъым]]ны къуралыууна юлюш къошады, бир кесеги уа индонезий тенгизлени бассейнлерине кетеди. Шимал дженги [[Кюнчыгъыш-Къытай тенгиз]]ге агъады, андан чыгъыб [[Кюсю]] айрымканны къыбыла джанында джангы джылы [[Куросио]] агъымгъа тамал береди. Бу агъым шималгъа Япон джагъагъа дери барады, джолунда айрымканланы климатларын кючлю эткилейди. Ш. к. 40° Куросио Шимал-Шошокеан агъымгъа кёчеди, эмда кюнчыгъышха, Орегонну[[Орегон]]ну джагъасына дери барады. Шимал Америкагъа джетгенден сора, эки бутакъгъа юлешинеди, шимал джылы [[Аляска агъым]] бла сууукъ къыбыла [[Калифорния агъымгъаагъым]]гъа. Къыбыла джарымтобда Къыбыла-кюнчыгъыш пассат [[Къыбыла Пассат агъымныагъым]]ны къурайды, ол Шош океанны [[Колумбия|Колумбияны]]ны джагъасындан башлаб [[Молукк айрымканла]]гъа дери ётеди. [Лайн айрымканла]] бла [[Туамоту]]ну арасында ол Марджан тенгизге баргъан бутакъны къурайды, ол бутакъ андан ары къыбылагъа, [[Австралия (континент)|Австралияны]] джагъасы бла, Кюнчыгъыш-Австралия агъымны къураб агъады. Къыбыла Пассат агъымны сууларыны асламысы Молукка айрымканланы кюнчыгъыш джанында Шимал-Пассат агъымны суулары биригиб Экватор къаршчы агъымны къурайдыла. Кюнчыгъыш-Австралия агъым [[Джангы Зеландия]]ны къыбыла джанында кючлю Кюнбатыш джеллени агъымына къошулады. Ол агъым Индий океандан келиб, Шош океанны кюнбатышдан кюнчыгъышха ётеди. [[Къыбыла Америка]]ны къыбыла учунда бу агъым юлешинеди, шималгъа Перу агъым кибик агъады, ол тропикледе Къыбыла Пассат агыъмгъаагъымгъа къошулады, эмда агъымланы къыбыла тогъайын джабады. Кюнбатыш джеллени агъымыны башха кесеги уа Къыбыла Американы Горн учну агъымы ат бла континентни къыйыры бла ётюб [[Атлантика океан]]нга кетеди. Шош океанны сууларыны циркуляциясында сууукъ Кромвеллны[[Кромвеллни агъымы]] уллу орун алады, ол Къыбыла Пассат агъымны тюбю бла ш. к. 154°-дан башлаб [[Галлапагос айрымканла]]рынагъа дери барады<ref name="Физическая география материков и океанов1" />. Океанны кюнчыгъыш экватор кесегинде [[Эль-Ниньо]] къуралады-деген джылы аз тузлу агъым къуралады, сууукъ Перу агъымны Къыбыла Американы джагъаларындан ыхтырады. Аны бла бирге баш сууланы тюбюндеги къатлагъа кислородну келиую тохтайды, ол [[планктон]]ну, чабакъланы эмда аланы ашаб джашагъан къанатлыланы ёлюмлерине себеб болады, къургъакъ болуучу джагъалагъа уа кючлю джангурла келедиле, ала да суу къобуугъа чурум боладыла<ref name="Явления Эль-Ниньо">{{cite web|url=http://primpogoda.ru/articles/prosto_o_pogode/yavleniya_el_nino_i_la_nino/|title=Явления Эль-Ниньо и Ла-Ниньо|publisher=Примпогода|accessdate=2012-02-14}}</ref>.
{| class="standard"
|+ Шош океанны суу балансы<ref name="Атлас Океанов" />.
!Келиу||Джылгъа сууну <br /> ёлчеми <br /> минг км³||Джоюм||Джылгъа сууну <br /> ёлчеми <br /> минг км³
|-
|Индий океандан [[Австралия]] — [[Антарктида]] (147° к.-ч. у.) джырыкъдан Кюнбатыш джеллени агъымы бла бирге || align="right"|5370||Кюнбатыш джеллени агъымы бла бирге Атлантика океаннга, Дрейкни ачыкъ богъазыны юсю бла|| align="right"|3470
|-
|Атлантика океандан Дрейкни ачыкъ богъазы || align="right"|210||Индий океаннга, [[Австралия]] — [[Антарктида]] (147° к.-ч. у.) джырыкъдан || align="right"|2019
|
