Халкъла арасы ачха фонд: Версияланы арасында башхалыкъ

1944 джылдны 22-чи июлунда бардырылгъан [[Бреттон-Вудс конференция|БМО-ну валюта-финанс сорууларыны юсюнден Бреттон-Вудс конференциясында]] келишиуню тамалы къабыл этилгенди (''ХААФ-ны Хартиясы''). ХААФ-ны концепциясыны къурауда эм уллю юлюшню, ингилиз делегациягъа башчылыкъ этген [[Джон Мейнард Кейнс]] бла АБШ-ны кърал секретарыны орунбасары [[Гарри Декстер Уайт]] къошхандыла. Келишиуню ахыр вариантына 29 къралны келечиси [[1945]] джылны 27-чи декабрында къол салгъандыла, ХААФ-ны туугъаны кюнюда ол кюн саналады. [[Бреттон-Вуд система|Бреттон-Вуд системаныы]] бёлеги кибики, ХААФ кесини ишин [[1947]] джылны [[1-чи март]]ында башлагъанды.Ол джыл огъунакъ [[Франция]] биринчи кредитни алады.<ref>[http://www.imf.org/external/about/histcoop.htm Халъкла арасы ачха фонд, кооперация бла реконструкцияны кёзюую (1944—71)] {{lang-en}}</ref>

# «валюталаны стабилликлерин баджарыу, къошулгъан къралланы арасында валюта санагъатда илишкилерин джорукъгъа келтириуню джакълау» эмда «конкуренцияда хорлал ючюн валютаны иш этиб учуз этиуге тыйгъыч болуу»;

Устав капиталы 217 млрд [[СДР]]-ди ([[2008 джыл]]ны январынаа, 1 СДР 1,5 [[АБШ-ны доллары]] чакълы бир болады). Къошулгъан къралланы взносларындан къуралыучанды, ол взносдан 25% СДР-де, къалгъаны уа миллет валюталарында тёленеди. Квоталаны ёлчемлерине кёре къошулгъан къралланыда, оноу джюрютген органлада ауазларыны саны тюрленеди.

ХААФ-да эм кёб ауазы болгъанла: [[АБШ]] — 17,8 %; [[Германия]] — 5,99 %; [[Япония]] — 6,13 %; [[Уллу Британия]] — 4,95 %; [[Франция]] — 4,95 %; [[Сауд Арабия]] — 3,22 %; [[Италия]] — 4,18 %; [[Россия]] — 2,74 %. [[ЕБ]]-ни 15 къралыны юлюшюда — 30,3 %, 29 индустриял айныгъан къралланы юлюшю биргелей 60,35 % болады. Фондха къшулгъанладан 84% болгъан башха къралланы юлюшлери къуру 39,75 %.

ХААФ-да ауазланы санында "чегилген" принцип джюрюйдю: къошулгъан къралны Фондну ишинде оноугъа чёб атыу бла къатышыуу, аны капиталында юлюшюне кёре болады. Хар къралда, капиталына къарамай 250 "тамаллы" ауаз, аны тышында взносуну хар 100 минг СДР-и ючюн бир ауаз къошулалды. Кърал СДР-ни сатса (сатыб алса) аны ауазларыны саны кёб болады (неда азаяды). 400 минг сатылыб алынган (неда сатылгъан) СДР-ге 1 ауаз. Алай а бу коррекция, Фондну капиталына тёленнген взнос ючюн берилген ауазланы санындан 1/4 кёб болургъа болмайды. Алай бла алчы къралланы "оноучу" кёбчюлюклери сакъланады.

Оноучуланы Кенгешинде оноула тюз кёбчюлюк бла алындадыла (ауазланы джарымындан кёбю), стратегия халы, неда оператив бек магъаналы соруулада  — «энчи кёбчюлюк» керек болады (70 неда 85 %). [[АБШ]] бла [[ЕБ]]-ни ауазлырын саны азайсада, ала Фондну оноуларына вето салыр мадарлары барды. Эмда аланы къолларында ауазла Фонду ишин, ала излеген джары бурургъа мадар бередиле. Айный тургъан къралланы алыб къарасакъ, теорияда алада координация этиб чёб атсала, Фондну ишине къатышаллыкъдыла, алай а араларында ангылашмазлыкъла кёб болгъаны себебли, практикада болурча тюлдю.

Оноучуланы кенгеши кесини полномочияларыны кёбюсюн Толтуруучу комитетге (директоратха) ({{lang-en|Executive Board}}) береди, ол ХААФ-ны ишлерин джюрютюуде джууаблылыкъны алады, аланы ичинде политика, оператив эмда административ соруула бардыла, сёз ючюн, къошулгъан къраллагъа кредит бериу эмда валюта курсну политикасын сынчыкълау.

ХААФ-ны толтуруучу кенгеши бешджыллыкъ болджалгъа толтуруучу директорну сайлады ({{lang-en|Managing Director}}), ол Фонда ишлегенлени штатына башчылыкъ этеди. Директор европа къралладан болургъа керекди. 2007 джылны ноябрындан бери ол орунда  — Доминик Стросс-Каннды ([[Франция]]), аны биринчи орунбасары — Джон Липскиди (АБШ).

1989 джыл ХААФ Руандагъа фермер мюлклеге джакъ бермеу эмда миллет валютасын девальвация этиу шарт бла кредит бергенди. Бу халкъны хайырларыны азалыугъа себеб болгъанды, аны эсебинде эсе уа [[хуту]] бла [[тутси]] арасында милион бла джарым къурбан кетген граждан къазауат келгенди.<ref name="Tarasov" />