Суу (черек, къобан): Версияланы арасында башхалыкъ

[[FileФайл:Tha Thong river.jpg|thumb|250px|right|Къобан ]]

'''Къобан''' (черек, суу) — [[Джертюбю саркъыу|джертюбю саркъыу]] сууланы кесини [[Къобан бассейн|бассейнинден]] эмда [[Джербашы саркъыу|джербашы саркъыу]] сууладан ашам табхан, кеси тешген [[Суу орун|суу орун]] бла саркъгъан табигъат [[Суу|суу]] агъымды.

Къобанланы [[Джерни гидрологиясы|джерни гидрологиясыны]] бёлюмю — къобан гидрология ([[Потамология|потамология]]) тинтеди.

[[FileФайл:dema.jpg|thumb|250px|right|[[Дёма|Дёма]] сууну джагъасы]][[FileФайл:Amazon-river-delta-NASA.jpg|thumb|250px| [[Амазонка|Амазонка]] сууну [[Суу аягъы|аягъы]], космосдан кёрюнюуу]]Хар къобанныда къуралгъан джери — [[Суу башы|башы]] эмда [[Тенгиз|тенгизге]], [[Кёл|кёлге]] неда башха къобаннга къошулгъан джери — [[Суу аягъы|аягъы]] болады.

Кеслери [[Океан|океанлагъа]], тенгизлеге, кёллеге неда къумлада [[Мырды|мырдылада]] тас болгъан къобанлагъа — баш къобан дейдиле; баш къобанлагъа къошулгъан суулагъа — [[Джетек суу|джетек суу]] дейдиле.

[[Суу джыйыу майдан|Суу джыйыу майдандан]] къобан системаны сууларын джыяды. Суу джыйыу майдан бла бу къобан системаны тутхан эмда башха къобан системаладан [[Суу айырыу|суу айырыу]] бла джаякъланнган [[Джер къабукъ|джер къабукъну]] огъары къатларыны бирлигине [[Къобан бассейн|къобан бассейн]] дейдиле.

Къобанла рельефни созулгъан, алаша формаларында — [[Ёзен|ёзенледе]] саркъадыла, ёзенни эм алаша джерине [[Суу орун|суу орун]] дейдиле, ёзенни къобан къобхан заманында батдыргъан кесегине уа — [[Пойма|пойма]], неда пойма [[Къобан терраса|терраса]] дейдиле.

Сууну башы бла аягъыны башхалыгъына [[Къобанны тюшюую|къобанны тюшюую]] дейдиле; къобанны тюшюуюню узунлугъуна илишкиси [[Къобанны тиклиги|къобанны тиклиги]] деб белгиленеди, эмда процентле (%) бла неда промиллеле (‰) бла белгиленеди.

Саркъгъан джерлерини рельефине кёре къобанла ''тау'' неда ''тюздеги'' боладыла. Кёб къобанлада суу тау тип бла башланыб тюздеги типге кёчеди. '''Тау къобанла''', асланмысы бла уллу тиклиги бла, терк саркъыуу бла айрылады. Тар ёзенледе саркъадыла. '''Тюздеги къобанлада''' [[Къобан меандр|меандрла]] ёч тюбейдиле.

Джер тобну юсюнде къобанла тенг юлешинмегендиле. Хар континентде башха [[Океан|океанлагъа]] суу саркъыуун чеклери — [[Суу айырыу|суу айырыуланы]] белгилерге боллукъду. Джерни баш суу айрыуу континентлени эки баш [[Къобан бассейн|бассейннге]] юлешеди: атлантика-арктикалыкъ ([[Атлантика океан|Атлантика]] эмда [[Шимал Бузлауукъ океан|Шимал Бузлауукъ океанлагъа]] саркъады) эмда шошокеанлыкъ ([[АШош океан|Шош]] эмда [[Индий океан|Индий океанлагъа]] саркъады ).

Къобан сеть эм бек къалынлыкъгъа [[Экватор бёлге|экватор бёлгеде]] джетеди, анда дунияны эм уллу къобанлары саркъадыла — [[Амазонка|Амазонка]], [[Конго (суу)|Конго]]; тропик эмда орта климат бёлгеледе да болады къалын, алай а тау районларында болуучанды ([[Альпла|Альпла]], [[Кавказ|Кавказ]], [[Къаялы таула|Къаялы таула]] д.а.к.). Къуругъан джерледе кёзюулю саркъгъан къобанла боладыла ([[Вади|вади]] [[Сахара|Сахарада]], [[Крик|крик]] [[Австралия|Австралияда]] д.б.).

[[FileФайл:Yangtze-Ships.JPG|thumb|250px|[[Янцзы|Янцзы]]]]

# [[Амазонка|Амазонка]] (7100 км)

# [[Нил|Нил]] (6650 [[км]])

# [[Янцзы|Янцзы]] (6300 км)

# [[Миссисипи (суу)|Миссисипи]], [[Миссури (суу)|Миссури]] бла бирге (6420 км)

# [[Хуанхэ|Хуанхэ]] (5464 км)

# [[Обь|Обь]], [[Иртыш|Иртыш]] бла бирге (5410 км)

# [[Амур (суу)|Амур]] [[Аргунь|Аргунь]] бла бирге (4410 км)