Шимал полюс: Версияланы арасында башхалыкъ
Контент кетерилди Контент къошулгъанды
Къарачайлы (сюзюу | къошакъ) Тюзетиуню ачыкълауу джокъду |
Тюзетиуню ачыкълауу джокъду |
||
Тизгин 1:
[[File:Arctic Ocean.png|275px|right]]'''Шимал полюс''' — Шимал джарымтобда [[Джер|Джерни]] бурулунуууну кёзюнге кёргюзген ось башына чыкъгъан нохтады.▼
Шимал полюс [[Шимал Бузлауукъ океан|Шимал Бузлауукъ океанны]] арасындады, алайда теренлик 4000 м. чакълы бирди. Сау джылны Шимал полюсну къатында кючлю кёбджыллыкъ пак бузла дрейф этедиле.
▲'''Шимал полюс''' — Шимал джарымтобда Джерни бурулунуууну кёзюнге кёргюзген ось башына чыкъгъан нохтады.
▲Шимал полюс Шимал Бузлауукъ океанны арасындады, алайда теренлик 4000 м. чакълы бирди. Сау джылны Шимал полюсну къатында кючлю кёбджыллыкъ пак бузла дрейф этедиле. Къызны орта температурасы -40 °С, джайда асламысы бла 0 °С.
2007 джылны сентябрында Шимал полюсда эм джукъа буз эсленнгенди. Алимлени айтханларына кёре талай джылдан арктика бузла артына дери эрирге боллукъдула.
== Тарихи ==
Биринчи болуб Шимал полюсха [[АБШ|американлы]] [[Фредерик Кук|Фредерик Кукну]] 1908 джылда, эмда [[Пири Роберт Эдвин|Роберт Пирини]] 1909 джылда экспедициялары джетгенди деген оюм джюрюйдю. Алай а кертида болгъанмыдыла, огъесе джалгъан экспедицияламы болгъаныдла белгили тюлдю.▼
1926 джылда полюсну башы бла [[дирижабль|дирижабль]] ётгенди, аны белгили полюсчу [[Амундсен Руаль|Руаль Амундсенни]] биргесине алыб, [[Нобиле Умберто|Умберто Нобиле]] джюрютгенди.▼
1937 джылны майында самолетну болушлугъу бла Шимал полюсну районунда биринчи илму-тинтиу дрейф этген станция орналады. Белгили орус алимни, Папанин Иванны башчылыгъы бла ишлегенди. Алай а ол станция полюсдан 40 километрни бир джанында болгъанды. Биринчи кере полюсну кесине 1948 джылны 23-чю апрелинде башха совет экспедиция джетгенди. ▼
▲Биринчи болуб Шимал полюсха
Американ суутюбю къайыкъ SSN-578 1959 джылда полюсну къатында къалкъгъанды, 1962 джылда уа совет атом суутюбю къайыкъда.1977 джылны 17 апрелинде своет атом бузчачыучу кеме«Арктика» тенгизчиликни тарихинде , суубашы джюзюуде биринчи Шимал Полюсха джетгенди. Шимал полюсха джангыз кеси джетген адам болуб биринчи [[Япония|япон]] сиягъатчы [[Наоми Уэмура|Наоми Уэмурады]].▼
▲1926 джылда полюсну башы бла [[
▲1937 джылны майында самолетну болушлугъу бла Шимал полюсну районунда биринчи илму-тинтиу дрейф этген станция орналады. Белгили орус алимни, [[Иван Папанин|Папанин Иванны]] башчылыгъы бла ишлегенди. Алай а ол станция полюсдан 40 километрни бир джанында болгъанды. Биринчи кере полюсну кесине 1948 джылны 23-чю апрелинде башха совет экспедиция джетгенди.
▲Американ суутюбю къайыкъ SSN-578 1959 джылда полюсну къатында къалкъгъанды, 1962 джылда уа совет атом суутюбю къайыкъда. 1977 джылны 17 апрелинде
== Астрономия башхалыкълары ==
Шимал полюсну координаты шимал кенгликни 90 градусуду, полюсну узунлугъу джокъду: кертилик бла Шимал полюс къайсы [[
* Шимал полюсда джулдузла, планетала эмда [[Кюн|Кюн]] горизонтну башында тюрленмеген мийикликлери барды.
* Кече бла кюн полюсда 182,5
* Горизонтну башында Кюнню максимал мийиклиги, джайгъы кюнтурушну кюнюнде Кюнню мийкликгинден мийик болмайды: ол 23,25 градус чакълы бирди.
* Кёкдеги экватор Шимал полюсда горизонтну сызы бла бир болады. Кёк экватордан шималгъа болгъан джулдузла батмайдыла, къыбылагъа болгъанла уа - чыкъмайдыла, горизонту башында мийикликлерида тюрленмейди. Зенитде [[Чолпан джулдуз|Чолпан джулдуз]], надирде уа Дунияны къыбыла полюсуду.
[[Category:География]]
[[an:Polo Norte]]
| |||