Империализм

Империали́зм (фр. impérialisme, ингил. imperialism, нем. Imperialismus, чыкъгъаны лат. imperium — власть, бийлик) — бир къралны неда миллетни башха къралгъа неда миллетге кесини хайыры ючюн къадарлгъаны, аланы кючлегерге излегениди.

Сесил Джон Родс (Cecil John Rhodes), De Beers тамалын салгъанды, Умутну мысыдан — Каирге дери темир джол ишлерге излейди.

Империализм терминни тамалы латинча “imperium” сёзден къуралгъанды, магъанасы власть, бийлик болгъанды. Аны тышында Францияда 1830 джыллада Наполеонну империясыны джакълагъанланы белгилер ючюн хайырланнгандыла бу терминни, кечирек 1848 джылдан сора Наполеон III-ню аман кърал оноуун белгилегендиле бу сёз бла. Алай а бусагъатда магъанасы бла 1870 джыллада Ингилизде джайылыб башлагъанды

Тюрлю-тюрлю авторла империализмни былай танытадыла:

• Бир къралны башха къралладан неда халкъладан сыйырыб джерин кенгертиую;

• Бир миллетни неда джамагъатны башха миллетни неда джамагъатны джасакъгъа зорлауу;

• Бир миллетни неда джамагъатны башха миллетни неда джамагъатны джерлериндеги байлыкъланы хайырландырыууду;

• Бир къралны неда джамагъатны башха бёлгеге кесини культурасыны джаыуу эмда алайыны халкъыны къул этиб хайырланыууду.

Тарихи

Collier's Encyclopedia империализмни тарихини юч кёзюуге юлешеди: Биринчиси, XVI ёмюрге дери баргъан эмда империяланы кенгериулери бла байламлы кёзюудю; экинчиси география ачылыула бла башланыб XIX ёмюрге дери баргъан империализмди — эски империализм атны джюрютеди; ючюнчюсю джангы империализмди эмда 1880 джыллада башланнганды, колониялагъа джангыдан интерес чыкъгъанды, эмда Азия бла Африканы джангыдан юлешиу башланнганды.

Белгиле

Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Империализм.