Гибралтар ачыкъ богъаз
Гибралтар ачыкъ болгъаз (исп. Estrecho de Gibraltar, ингил. the Strait of Gibraltar, араб. مضيق جبل طارق, лат. Fretum Gaditanum) — Пиреней джарымайрымкан бла Африканы шимал-кюнбатыш джагъасыны арасында, Джерле арасы тенгиз бла Атлантика океанны байлагъан халкъла арасы ачыкъ богъазды.
Узунлугъу 59 км, кенглиги 14—44 км, фарватерде теренлиги 338 м чакълы бир болады (эм терен джери — 1181 м-ди)[1].
Гибралтар джарым айрымканда теренликни тюрлю-тюрлю къатларында агъымла бир-бирлерине къаршчы джары агъадыла. Баш агъым Атлантикадан Джерле арасы тенгизге джылда орталама 55 198 км³ сууну келтиреди (орта температурасы — 13,5 °C эмда тузлулугъу — 38 ‰). Терен агъым эсе уа Джерле арасы тенгизден Атлантикагъа 51 886 км³ суу (орта температурасы — 17 °C эм тузлулугъу — 36 ‰). 3 312 км³ аралыкъ — Джерле арасы тенгизни башындагъы сууну къуругъаны себебли болады.
Гибралтар ачыкъ богъазны джагъаларында асламысы бла къаялы ландшафтны кёрюрге боллукъду, бурунда ол къаялагъа — шималында Гибралтар къаягъа эм къыбыласында Джебель-Муса къаягъа — Геркулесни багъаналары дегендиле.
Гибралтар ачыкъ богъазны уллу стратегиялы эмда экономикалы магъанасы барды. Ачыкъ богъазны джагъаларында испан портла Сеута, Ла-Линеа, Альхесирас, Мароккону Танжери эм Уллу Британияны къаласы бла аскер-тенгиз базасы Гибралтар орналыбдыла.
Кёб джылланы Испания бла Марокко (Ла-Маншны тюбю бла Францияны Уллу Британия бла байлагъан туннель кибик), ачыкъ богъазны тюбю бла темир джол эмда автомобиль джол салыр муратлы болуб тинтиулени бардыргъандыла.
Американ эмда британ къурулушчуланы къаууму ачыкъ богъазны башы бла кёпюр ишлеуню мадарларын тинтедиле. Бу кёпюр ишленсе, дунияда эм мийик (900 метрден аслам) эмда эм узун (15 км) боллукъду.
Белгиле
тюзет Бу, географияны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.
|